ՆԵՈԲՈԼՇԵՎԻԿՆԵՐԻ ՌԵՖԼԵՔՍՆԵՐԸ

Համաշխարհային բանահյուսական գրականությանը հայտնի են մի քանի հեքիաթներ, որոնք սկսվում են ողբերգական իրադարձությունից։
Չարասիրտ խորթ մայրը անտառի թավուտ է տանում դստերը կամ որդուն, կապում դժբախտ երեխային ծառից ու թողնում, որ վայրի գազանները հոշոտեն։ Հաճախ ճիշտ այդպես է վարվում թագավորը՝ պատանի տարիքի հավանական ապագա մրցակցի հետ։ Բայց հեքիաթներում դատապարտված երեխան միշտ փրկվում է. երբեմն ինքնուրույն, երբեմն էլ դա անում են բարի մարդիկ կամ հրաշագործները։
Հայկական հեքիաթներում ազատություն ստացած եւ փրկված երեխան դրանից հետո պարտադիր կարգով վազում է Հյուսիսային պողոտա։ Այստեղ նա հարցազրույց է տալիս, շրջապատվում այլ երեխաներով ու նրանք բոլորը միաբերան գոռում են □Պայքար, պայքար մինչեւ վերջ□։
Ուստիեւ առողջական վիճակի պատճառով կալանքից ազատված ՀՀՇ վարչության նախագահ Արարատ Զուրաբյանի հայտնվելը Հյուսիսային պողոտայում ոչ մեկին չպետք է զարմացնի։ Դա, թանկագիններս, ռեֆլեքս է։ Եթե նախկինում գիտությանը հայտնի էր ռեֆլեքսի միայն երկու տեսակ՝ պայմանական եւ բնածին, ապա այժմ դրանց կարելի է ավելացնել նաեւ երրորդը. նեոբոլշեւիկյան։
Ակադեմիկոս Պավլովի հայտնագործած ռեֆլեքսներից տարբերվում է միայն մի բանով։ Պավլովյան շները հետեւի թաթերի վրա էին կանգնում ու թուք արտադրում ուտելիք տեսնելիս։ Իսկ հհշական շների թուքը ծորում է ցանկացած տեղում, որտեղից երեւում է Թատերական հրապարակը։
Ի դեպ, մի ուրախալի նորություն կա սրանց համար։ Մեր ունեցած տեղեկություններով, քաղաքապետարանն ավարտում է միտինգների անցկացման համար հատուկ հատկացված վայրի սարքավորումը։ Միտինգավորների տրամադրության տակ են հանգստատեղերը, ճաշարանը, Նիկոլ Փաշինյանի երգերի ու ելույթների ձայնագրությունները, արեւածաղկի սերմի ռազմավարական պաշարները, հարմարավետ փշալարը ողջ պարագծով եւ Եվրախորհրդի չորս դիտորդները՝ աշտարակներում։
Ինչեւէ, հայտնվելով Հյուսիսային պողոտայում, Արարատ Զուրաբյանը՝ տեղնուտեղը մոռանալով ցիստիցեկոզի, տրիխինելեզի, սպարգանոզի եւ իր այլեւայլ հիվանդությունների մասին, վճռականորեն հայտարարեց. □Համոզված եմ, որ հանրահավաքները գնալով շատ ավելի հզոր են լինելու։ Եւ ամեն ինչ ունենալու է իր դրական ու նորմալ ավարտն այնպես, ինչպես մենք ցանկանում ենք։ Ես համոզված եմ, որ շատ մոտ ապագայում մենք կարձանագրենք մեր վերջնական հաղթանակը։ Համոզված եմ□։
Անկեղծ ասած, վաղուց ինձ չէր վիճակվել տեսնել այդչափ համոզված մարդու։ Բայց դա չէ գլխավորը։ Գլխավորն այն է, որ, ինչպես պարզվում է, նեոբոլշեւիկները լի են պայքարը շարունակելու վճռականությամբ, քանզի չեն կարող... հիասթափեցնել ժողովրդավարության մասին երազող մարդկանց։ Այո՜... Ասում են, թե դա բուժվում է։ Բայց ոչ բոլորի մոտ եւ ոչ մինչեւ վերջ։
Հիշում եմ, մի առիթով նախագահ Բուշը, ի պատասխան ամերիկյան զորքերն Իրաքից դուրս բերելու իր ընդդիմախոսների պահանջների, արտահայտվեց իսկը Զուրաբյանի պես. □Մենք մտադիր չենք լքել ժողովրդավարություն տենչացող մարդկանց□։ Եւ որտեղ էր Բուշը տեսել ժողովրդավարություն տենչացող իրաքցիների, այդպես էլ մնաց առեղծված։
Անիմանալի են Աստծո ճանապարհները, բայց հայրենի ազատարարների ճանապարհները է՛լ ավելի անիմանալի են։ Իսկ մենք հույս ունեինք, թե ցունամին անցավ հայոց աշխարհի վրայով, հետ քաշվեց ու հանդարտվեց, քաղաքական տաշեղներն ու աղբը հավաքեցին, վերջապես վերադարձանք նորմալ կյանքի։ Այսինքն՝ □նորմալ□ ասածը, իհարկե, որոշակի գեղարվեստական չափազանցություն է։ Կյանքը մեզանում նորմալ չի եղել երբեք։ Ուստի ասենք այսպես. սովորական կյանքի։
Բայց դե տեսնո՞ւմ եք, թե ինչ է ստացվում. □հանրահավաքները գնալով ավելի հզոր են լինելու, մոտ ապագայում կարձանագրենք վերջնական հաղթանակը...□։ Եկեք պայմանավորվենք. եթե դուք, թանկագին ընթերցողներ, այդ խփնվածների մասին ինչ□որ անպարկեշտ բան մտածեցիք, ապա ձեր մտքերի համար սույն տողերի հեղինակն ու խմբագրությունը պատասխանատու չեն։ Քանզի դրանք ձեր մտքերն են։ Թեեւ, իհարկե, մեծապես հուսով ենք, որ դրանք համընկնում են մեր մտքերի հետ։
Չէ, այնուամենայնիվ շտապեցին միանգամից ազատ արձակել այս կոդլին։ Ավելի ճիշտ կլիներ՝ որպես միջանկյալ լուծում միառժամանակ տեղավորել սրանց հոգեբուժարանում։ Ըստ որում բացառելով, բնականաբար, ցանկացած բռնություն։ Կիրառելով հարկադրման մեթոդն առանց դաժանության։
Մեծ Ֆիլիպ Պինելը, որին մեծարում են նրա համար, որ աշխարհում առաջինը ազատեց շղթաներից հոգեկան հիվանդներին, ինքը հոգեբուժական հարկադրման անզիջում կողմնակից էր։ Հոգեկան հիվանդների շղթաներն ու մարմնական պատիժները վերացնելու օգտին նա հանդես էր գալիս բնավ ոչ այն պատճառով, որ ցանկանում էր վերականգնել խելագարների ազատությունը, այլ որովհետեւ հավատում էր, թե ճիշտ կազմակերպված գժանոցում հիվանդներն այն աստիճան կտպավորվեն ադմինիստրացիայի ապշեցուցիչ իշխանությունից ու հեղինակությունից, որ կոպիտ միջոցների անհրաժեշտություն պարզապես չի առաջանա։
Պինելի գրած □Տրակտատ խելագարության մասին□ աշխատությունը լի է □ահաբեկման□ եւ □սահմանափակման□ գովաբանումով, ինչի մասին վկայում է հենց թեկուզ հետեւյալ հատվածը. □Իսկ եթե խելագարը բախվում է ակնհայտորեն գերազանցող ուժերի հետ, նա ենթարկվում է դրանց՝ առանց դիմադրության ու բռնության... Խելագարության մեր դիտարկած դեպքերում ականատես եղանք առանց դաժանությունների ահաբեկման, առանց բռնության ճնշման եւ առանց զայրույթի հաղթանակման բարերար արդյունքներին□։
ԳԱԳԻԿ ՄԿՐՏՉՅԱՆ