ԱՐՄԵՆ ՄԱՆՎԵԼՅԱՆ
Կանադայում Հայաստանի նախկին դեսպան Արա Պապյանը շարունակում է իր ջանքերը ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճիռը որպես միջազգային գործող իրավական փաստաթուղթ ներկայացնելու գործում: Նման մի դասախոսություն էլ երեկ կարդացվեց Հայոց ցեղասպանության թանգարանի գիտաժողովների դահլիճում: Դասախոսությունը առաջացրեց ներկաների մեծ հետաքրքրությունը, բազմաթիվ հարցեր ուղղվեցին զեկուցողին: Հետաքրքրությունը հասկանալի է, քանի որ այդ իրավարար վճռով 1920-ի նոյեմբերի 22-ին որոշվեց հայ-թուրքական սահմանը, թեեւ այն հետագայում չկատարվեց, քանի որ Սեւրի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարվեց եւ կնքվեց Լոզանի պայմանագիրը, իսկ Հայաստանը խորհրդայնացվեց, սակայն, ըստ Արա Պապյանի, մնաց որպես գործող միջազգային փաստաթուղթ, որը գոնե ԱՄՆ-ի համար պարտադիր է: Հայաստանի, որպես միջազգային իրավական սուբյեկտի, գոյության դադարեցումը հիմնական պատճառներից մեկը եղավ, որ չիրականացվեց ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրո Վիլսոնի ծրագիրը: Սակայն նորանկախ Հայաստանի գոյությունը ամբողջովին փոխում է իրավիճակը, ըստ Արա Պապյանի, մենք այսօր պարտավոր ենք տեր կանգնել մեր իրավունքներին, իսկ Վիլսոնի իրավարար վճիռը, որը կնքվել է ԱՄՆ-ի կնիքով եւ որի տակ կան նախագահի եւ պետքարտուղարի ստորագրությունները, մինչ օրս իրավական ուժ ունի եւ Հայաստանը ներկայումս պարտավոր է օգտագործել այդ փաստաթուղթը սեփական իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից: Իսկ որ մեր պետության միջազգային իրավունքները հարեւան երկրների, հատկապես Թուրքիայի կողմից ոտնահարվում են, արդեն ապացուցման կարիք չունեցող փաստ է: Հիշենք թեկուզ սահմանների փակ լինելու խնդիրը, որը նույնպես միջազգային իրավունքի կոպտագույն խախտում է, քանի որ գոյություն ունեն միջազգային բազմաթիվ օրենքներ եւ միջպետական պայմանագրեր, համաձայն որոնց դեպի ծով ելք չունեցող երկրները պետք է առանց դժվարության օգտվեն հարեւան երկրի տարածքից եւ նրա նավահանգիստներից, մի փաստ, որը մինչ օրս չի կատարվում, իսկ պաշտոնական Երեւանն էլ չի փորձում դատական կարգով պաշտպանել իր իրավունքները: Ինչեւէ, հարցը, որը բարձրացրել է Կանադայում Հայաստանի նախկին դեսպանը, լուրջ հետաքրքրություն է առաջացրել փորձագիտական եւ քաղաքագիտական շրջանակներում: Թեեւ այս խնդրում դեռ կան չպարզված եւ բարդ հարցեր, մասնավորապես փաստաթղթի վավերացված չլինելը եւ ամերիկյան կոնգրեսի կողմից իրավարարության մերժումը: Այնուամենայնիվ միանշանակ է, որ խնդրի լայն քննարկումները կարող են միայն դրական դեր խաղալ թեմայի զարգացման համար: Այնպես որ այն հարցին, թե Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճիռն ի՞նչ է՝ պատմական հնոտիությո՞ւն, թե՞ միջազգային իրավունքի ուժ ունեցող փաստաթուղթ, կարող ենք պատասխանել, որ այստեղ շատ բան կախված է մեզանից: Կարեւոր է հայ քաղաքագիտական հանրության կողմից լուրջ բանավեճի կազմակերպումը: Համոզված եմ նաեւ, որ վաղ թե ուշ հարցը կդառնա Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության օրակարգային հարցերից մեկը, որն այն կբարձրացնի միջազգային կազմակերպությունների եւ հանրության առաջ:
Կանադայում Հայաստանի նախկին դեսպան Արա Պապյանը շարունակում է իր ջանքերը ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճիռը որպես միջազգային գործող իրավական փաստաթուղթ ներկայացնելու գործում: Նման մի դասախոսություն էլ երեկ կարդացվեց Հայոց ցեղասպանության թանգարանի գիտաժողովների դահլիճում: Դասախոսությունը առաջացրեց ներկաների մեծ հետաքրքրությունը, բազմաթիվ հարցեր ուղղվեցին զեկուցողին: Հետաքրքրությունը հասկանալի է, քանի որ այդ իրավարար վճռով 1920-ի նոյեմբերի 22-ին որոշվեց հայ-թուրքական սահմանը, թեեւ այն հետագայում չկատարվեց, քանի որ Սեւրի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարվեց եւ կնքվեց Լոզանի պայմանագիրը, իսկ Հայաստանը խորհրդայնացվեց, սակայն, ըստ Արա Պապյանի, մնաց որպես գործող միջազգային փաստաթուղթ, որը գոնե ԱՄՆ-ի համար պարտադիր է: Հայաստանի, որպես միջազգային իրավական սուբյեկտի, գոյության դադարեցումը հիմնական պատճառներից մեկը եղավ, որ չիրականացվեց ԱՄՆ-ի նախագահ Վուդրո Վիլսոնի ծրագիրը: Սակայն նորանկախ Հայաստանի գոյությունը ամբողջովին փոխում է իրավիճակը, ըստ Արա Պապյանի, մենք այսօր պարտավոր ենք տեր կանգնել մեր իրավունքներին, իսկ Վիլսոնի իրավարար վճիռը, որը կնքվել է ԱՄՆ-ի կնիքով եւ որի տակ կան նախագահի եւ պետքարտուղարի ստորագրությունները, մինչ օրս իրավական ուժ ունի եւ Հայաստանը ներկայումս պարտավոր է օգտագործել այդ փաստաթուղթը սեփական իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից: Իսկ որ մեր պետության միջազգային իրավունքները հարեւան երկրների, հատկապես Թուրքիայի կողմից ոտնահարվում են, արդեն ապացուցման կարիք չունեցող փաստ է: Հիշենք թեկուզ սահմանների փակ լինելու խնդիրը, որը նույնպես միջազգային իրավունքի կոպտագույն խախտում է, քանի որ գոյություն ունեն միջազգային բազմաթիվ օրենքներ եւ միջպետական պայմանագրեր, համաձայն որոնց դեպի ծով ելք չունեցող երկրները պետք է առանց դժվարության օգտվեն հարեւան երկրի տարածքից եւ նրա նավահանգիստներից, մի փաստ, որը մինչ օրս չի կատարվում, իսկ պաշտոնական Երեւանն էլ չի փորձում դատական կարգով պաշտպանել իր իրավունքները: Ինչեւէ, հարցը, որը բարձրացրել է Կանադայում Հայաստանի նախկին դեսպանը, լուրջ հետաքրքրություն է առաջացրել փորձագիտական եւ քաղաքագիտական շրջանակներում: Թեեւ այս խնդրում դեռ կան չպարզված եւ բարդ հարցեր, մասնավորապես փաստաթղթի վավերացված չլինելը եւ ամերիկյան կոնգրեսի կողմից իրավարարության մերժումը: Այնուամենայնիվ միանշանակ է, որ խնդրի լայն քննարկումները կարող են միայն դրական դեր խաղալ թեմայի զարգացման համար: Այնպես որ այն հարցին, թե Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճիռն ի՞նչ է՝ պատմական հնոտիությո՞ւն, թե՞ միջազգային իրավունքի ուժ ունեցող փաստաթուղթ, կարող ենք պատասխանել, որ այստեղ շատ բան կախված է մեզանից: Կարեւոր է հայ քաղաքագիտական հանրության կողմից լուրջ բանավեճի կազմակերպումը: Համոզված եմ նաեւ, որ վաղ թե ուշ հարցը կդառնա Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչության օրակարգային հարցերից մեկը, որն այն կբարձրացնի միջազգային կազմակերպությունների եւ հանրության առաջ:
3 comments:
zer texte shad bard e kardasvum. xndrum em poxel naxadryal bajni guyne spitaki, isk texti gujne sevi. shnorhakalutiun
ughaki metsatsreq texti chap@ Internet Exploreri menu-its ev chek unena djvarutuyun @ntertselu
Post a Comment