ՎՈՒԴՐՈ ՎԻԼՍՈՆԻ ՈՐՈՇԱԾ 160 ՀԶ. ՔԱՌ. ԿՄ-Ը ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՆԵՐԿԱ ՍԱՀՄԱՆՆԵՐԸ

Արա Պապյանը հիմք է ընդունում առաջինը

Հայաստանի Հանրապետության սահմանները չպետք է շփոթել Հայաստանի Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության սահմանների հետ, որոնք վարչատարածքային բաժանման արդյունք էին եւ որպես սահման որեւէ փաստաթղթային հիմք չունեն: Հայաստանի Հանրապետության սահմանների խնդիրն ըստ միջազգային իրավունքի, երեկ Ռազմավարական եւ ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնում այսկերպ էր ներկայացնում Modus Vivendi հասարակագիտական ուսումնասիրությունների կենտրոնի ղեկավար, 2000-2006 թթ. Կանադայում Հայաստանի դեսպան Արա Պապյանը:

Ըստ Պապյանի, ակնհայտ է, որ հայոց պետականությունը ներկա սահմաններով ու ներկա ձեւով ոչ միայն ի վիճակի չէ եւ չի լինելու լուծել պետականության համար կենսական նշանակություն ունեցող խնդիրները, այլեւ խիստ խնդրահարույց կմնա մշտագո ազգային պետականություն լինելու կարողությունը: Ավելին, Հայաստանի կողմից իր տարածքների վրա իր ինքնիշխանության վերահաստատման հարցի մասնակի լուծումը (օրինակ, միայն արեւելյան սահմանների մասով, այսինքն` Լեռնային Ղարաբաղի առումով) չի լուծելու հայոց պետականության առաջ կանգնած հիմնախնդիրները եւ չի չեզոքացնելու մեր գոյությունը վտանգող մարտահրավերները:

Ըստ Արա Պապյանի, Հարավային Կովկասի երկրների փոխադարձ սահմանների, ինչպես նաեւ Հայաստանի եւ Թուրքիայի սահմանի հարցերը քննության առարկա են դարձել դեռեւս 1919-1920 թթ. Փարիզի վեհաժողովում: Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ Վրաստանի սահմանների վերաբերյալ 1920-ի փետրվարի 24-ի «Զեկույց եւ առաջարկներ Հայաստանի սահմանները որոշող հանձնաժողովի» համապատասխան զեկույցով հստակեցվել եւ ամրագրվել են սահմանազատման սկզբունքները, իսկ Հայաստանի եւ Թուրքիայի սահմանի պարագային՝ ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնի կայացրած, իր բնույթով կատարման համար պարտադիր եւ անբեկանելի Իրավարար վճռով, որ թվագրվում է 1920-ի նոյեմբերի 22:

Այս Իրավարար վճիռը, Պապյանի ներկայացմամբ, ուժի մեջ է մտել վճռի կայացման օրից եւ ուժի մեջ է առ այսօր: Նշված սկզբունքները եւ Իրավարար վճիռը ի կատար չեն ածվել, քանի որ Հարավային Կովկասի երեք երկրները բռնազավթվել, ապա եւ բռնակցվել են բոլշեւիկյան Ռուսաստանին, կորցնելով իրենց ինքնիշխանությունը` դադարել են միջազգային իրավունքի սուբյեկտներ լինելուց:

Բռնազավթման (1920/21-1922 թթ.) եւ բռնակցման տարիներին (1921-1991 թթ.) տեղի ունեցած գործողությունը` սահմանազատում, վարչատարածքային բաժանում, վարչական միավորների ստեղծում, չէր կարող եւ չի ստեղծել իրավական հետեւանք: Եվ դա այն պատճառով, որ բոլոր այդ գործողություններն ի սկզբանե խարսխված են եղել միջազգային իրավունքի կոպիտ ոտնահարմամբ առաջացած իրավիճակի վրա, որն է միջազգայնորեն ճանաչված անկախ երկրների` Հայաստանի, Վրաստանի եւ Ադրբեջանի հանրապետությունների անօրինական պետականազրկումը: Այստեղ կիրառվում է «հանցագործությունը չի ծնում իրավունք» սկզբունքը:

Մի խոսքով, Արա Պապյանի ներկայացմամբ, հայկական պետականության սահմանները վերը հիշատակված փաստաթղթերի հիման վրա բնավ էլ չեն համապատասխանում ներկա սահմաններին, ընդ որում, դրանք դեռեւս ամերիկյան մատուցմամբ պիտի ձգվեն ծովից ծով: Ավելին, Պապյանի խոսքերով, ցայսօր թուրքական պետության սահմանները չճանաչած Միացյալ Նահանգները միջազգային պարտավորություն ունի ի դեմս Վուդրո Վիլսոնի ստորագրած Իրավարար ակտի, քանի որ այն կրում է ոչ միայն Վիլսոնի ստորագրությունը, այլեւ ԱՄՆ պետքարտուղարի եւ Միացյալ Նահանգների կնիքը, ինչն էլ այդ փաստաթղթում շարադրվածը դարձնում է Միացյալ Նահանգների պարտավորություն:

Իսկ ըստ այդմ, Հայաստանը մոտավորապես 160 հզ. քառակուսի կիլոմետր տարածք պիտի ներկայացներ` ձգվելով Տրապիզոնից մինչեւ Դաշտային Ղարաբաղ:

Ա. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

Հ. Գ. Ի դեպ, Արա Պապյանի բացատրությամբ, հիմքից զուրկ է ներկայումս Հայաստանի եւ Վրաստանի միջեւ սահմանազատման իրականացվող գործընթացը, քանի որ միջազգային իրավունքի տեսակետից այդօրինակ գործընթացը պետք է սկսվի երկու երկրների միջեւ համապատասխան պայմանագրի ստորագրումից, որտեղ տրվում է սահմանների անցկացման նկարագիրը: Այդպիսին, ըստ Պապյանի, Հայաստանն ու Վրաստանը չեն ստորագրել, հետեւաբար եւ չեն կարող անցնել սահմանների որոշման հաջորդ փուլերին` սահմանազատմանն ու սահմանանշմանը

New Opposition Bloc to be Created

YEREVAN (Combined Sources)-Several political parties announced Tuesday that they will form an opposition bloc and called the current opposition led by former Armenian President Levon Ter-Petrosyan "representatives of fascism."

The Constitutional Rights Union, the National Self-Determination Union, Armenia's Liberal Progressive Party, Armenia's Christian-Democratic Accord and Armenia's Communist Party are forces uniting for this new opposition bloc, announced CRU chairman Haik Baboukhanyan during a town hall meeting Tuesday.

According to Baboukhanyan, the goal of the new opposition coalition would not be change the leadership, but rather to provide alternatives to domestic and international challenges facing Armenia.

He also explained that the forces that have rallied around Ter-Petrosian have destroyed the Armenian nation. These forces, Baboukanyan said, believe that they are the only opposition, yet they are "representatives of fascism."




Tuesday, July 29, 2008

Baku-Tbilisi-Kars Railroad Illegal, says International Expert

YEREVAN (Regnum)--The Baku-Tbilisi-Kars Railroad, which will connect Turkey, Georgia and Azerbaijan and isolate Armenia--is illegal in the context of international law, former Armenian Ambassador to Canada Ara Papyan said during a seminar in Yerevan on Tuesday.

Turkey, Azerbaijan and Georgia have launched a railway project between the three countries, building on links forged by gas and oil pipelines. At a railway station in the eastern Turkish border town of Kars (a historic Armenian town) last week, the presidents of the three countries held a ground-breaking ceremony for the 290 million lira ($241.06 million) Turkish section of the railway, which circumvents Armenia. The three are linked by the BP-led Baku-Ceyhan oil pipeline and the Baku-Tbilisi-Erzurum gas line but trade links between Turkey and the Caucasus region are limited.

Both pipelines traverse Armenian territory occupied by Turkey, which earns considerable shares in transit fees as a result. The railroad will similarly pass through occupied Armenian territory via Kars.

According to papyan, who is the head of the Modus Vivendi Center for Public Research, The Republic of Armenia, as the legal successor to the first Armenian Republic, can challenge the legality of the projects, as they traverse territory legally awarded to Armenia by the Treaty of Sevres in 1920.

He explained that US President Woodrow Wilson's arbitration of Armenia's borders after World War I were adopted by the Treaty of Sevres and continue to remain in effect.

"The true frontiers between Armenia and Turkey have been and remain to be the borders determined by Woodrow Wilson," according to him.

Based on Wilson's decision, which has been notarized by the official state seal of the United States, Armenia's jurisdiction spreads over the provinces of Van, Bitlis, Erzrum and Trapizon--all in all 103,599 square kilometers. This decision, echoed by the Treaty of Sevres, is still valid and has the power of law, mandatory for execution by the said country, Papyan noted.

After the Sovetization of Armenia--until 1924--the texts and maps of the League of Nations continued to show the eastern border of Turkey in line with Wilson's decision, he explained.

Furthermore, Turkey and the United States currently have no legal document in which the United States recognizes the Turkish borders, Papyan explained.

"Diplomatic relations between the two countries [the US and Turkey] does not mean that the countries mutually recognize [each others] borders. Even when becoming a UN member, a country is only recognized as a legal subject, but not in the framework of its borders", explained Papyan.

According to him, there is no other legal document setting the borders between the two countries, therefore the Sevres Treaty is technically still in force and will remain in force until Armenia signs new treaties with Turkey regarding their borders.

As a result, the Treaty of Kars signed in 1921, does not have the power of international law, as it was signed between Kemalist Turkey and the Soviet Republic of Armenia, which was an occupied country not subject to international law.

"Armenian still has a legal international right to a part of the territories of eastern Turkey," he said. "Armenia demands from Turkey not the lands, but recognition of its violation of international law and the arbitration of a third country on the matter."

The former ambassador said Armenia could still claim its right for these territories, which were to be transferred to it in line with the Sevres treaty in the court.

He explained that the construction of the Baku-Tbilisi-Ceyhan pipeline and Baku-Tbilisi-Kars Railroad is illegal without Armenia's participation, adding that Armenia has the right to demand transit fees for the sections of the railroad and pipeline that traverse its territories currently occupied by Turkey.

The Armenian authorities should insist on the demilitarization of Armenia's territories under Turkish occupation, Papyan remarked.

"The vitally important issue of the national security of Armenia will thus be settled," he added.



Tuesday, July 29, 2008

Armenia will never stop pressing for Armenian Genocide international recognition

Armenia never stopped and will never stop pressing for international recognition of the Armenian Genocide perpetrated by the Ottoman Empire, RA Foreign Minister Edward Nalbandian told a news conference in Yerevan today.

"We just want normal relations with our neighbors and stand for normalization of relations with Turkey without preconditions. President Sargsyan's invitation is a good will gesture which never means that we question the fact of Genocide. We will not make concessions in recognition of Turkey's borders or in the Nagorno Karabakh issue either. Now, we are waiting for Turkey's response," the Minister said.

Turkey severed its ties and closed its border with Armenia in 1993 as a token of solidarity with Azerbaijan in the Nagorno Karabakh issue.

Ankara also says the normalization of ties depends on Armenia's formal recognition of the current borders with Turkey and changing its policy of calling for worldwide recognition of the Armenian Genocide at the hands of the Ottoman Empire.

In a sign of readiness to normalize ties, Armenian President Serzh Sargsyan proposed "a fresh start" in relations with Turkey in an article published in The Wall Street Journal earlier this month.

Sargsyan also invited Gul to a World Cup qualifying match between Armenian and Turkish teams on September 6.

HA-LA-LA, - Thats what I wanted to hear from the Armenian Govt.

Pledges to Invest in Armenia Continue, $610 Million Committed

YEREVAN (Combined Sources)-Armenian-American businessman Serob Ter-Poghosian on Tuesday pledged to invest $50 million for the development of Armenia's Lori Province.

Ter-Poghosian, who is the executive director of the US based "Metalprince" company, joins the growing list of Diaspora entrepreneurs that have responded to an appeal made for greater Diasporan investment in Armenia by President Serzh Sarkisian during the "Baze" All Armenian Youth Jamboree in Jermuk last week.

In his letter, Ter-Poghosian said that he and his partners are ready to invest $50 million in the development of Lori's industry and tourism spheres.

"Currently we are discussing the opportunity of making big investments in other provinces of Armenia as well," he said. "The life of our citizens living in the Armenian provinces must not be worse than of those living in the capital."

With the exception of Ter-Poghosian, the other five businessmen who pledged to invest in Armenia are from Russia. His pledge takes the total amount commited to $610 million.

The Chairman of the Union of Armenians in Russia, Ara Abrahamian, and the president of Russia's Bamo holdings Murad Muradian, pledged over the weekend to invest over $100 million each in Armenia's economy. Their commitments raised the total amount of pledges made since Sarkisian's appeal to $560 million. Last week, in separate letters, Samvel Karapetian, Sergey Hambardzumian, and Gagik Zakarian each pledged to invest in various sectors of Armenia's society and economy.

Abrahamian pledged to invest $150 million in Armenia's economy, while Muradian said he would invest $120 million for the implementation of housing development programs.

"I am sure that by investments and business initiatives we can alleviate the social burdens of the country, create new jobs, facilitate Armenia's economic progress and increase the country's competitiveness," Muradian said, adding that the Diaspora needs to be more "enthusiastic towards everything that is connected with Armenia."

Last Wednesday Karapetian promised to allocate $200 million for various social and business projects in Armenia and invest another $50 million for the "implementation of symbolic projects that will support Armenian statehood and serve its future generations."

"Armenia is our homeland and despite the geographic distance a part of our soul and heart is always in the homeland and lives with the pain and concerns of our country, our brothers and sisters, lives with our soil and water," Karapetian said.

Meanwhile, Hambardzumian, who is the founder and chairman of the board of directors of the "Mon Ar" company, pledged last Thursday to donate $10 million to the development and expansion of the Matenadaran Manuscript complex.

"Irrespective of anyone's financial capabilities our only wealth is our homeland and our only pride--our roots, and we all will be rich when we see our country flourishing," Hambardzumian said.

Zakarian, whose letter of commitment to Sarkisian came last Friday, pledged to invest $30 million in Armenia's mining, insurance and real estate industries. Zakarian is the chairman of Russia's "Yuniastrum" bank.

"With this letter I want to convince you in our readiness to contribute and participate in the development of our homeland," Zakarian said.

The pledges to invest what has now become a total of $610 million in the Armenian Republic come as $236.5 million in US Millennium Challenge Corporation funding has been partially frozen by Washington in what appears to be a politically motivated delay aimed at pressuring the Armenian government

Georgian authorities trying to exterminate Armenian population of Javakhk?

On July 17, 2008, no one suffered from an explosion near the house belonging to Akhalkalaki police chief Samvel Petrosyan. Immediately after the explosion, Georgian forces launched a hunt for members of United Javakhk democratic alliance. Policemen rushed into their apartments and also into the premises of the Alliance-owned Youth Radio.

The police also searched the house of Gurgen Shirinyan, activist of United Javakhk and head of Scout Movement of Javakhk. During the search, policeman Arthur Berujanyan, 23, was killed under mysterious circumstances. Gurgen Shirinyan, whose whereabouts is unknown, was accused of the murder.

There is information that Georgian special forces were instructed to kill Shirinyan, the man who, as a witness, can cast a light on the process.

Rustavi 2 Central Georgian TV channel reported Shirinyan as a gang member who has nothing to do with United Javakhk

According to BAGIN Information Center, some two dozens people were brought to police in Akhalkalaki; Georgian special forces were quartered in the Armenian-inhabited region.

“Obviously, the explosion is a recurrent provocation meant to make the Armenian region more subordinate to Georgian authorities and to ksuppress national attitude of mind in Javakhk. United Javakhk is known as the most influential political force capable to resist georgification of the population. All this happens with tacit consent of the Armenian authorities,” the information center said.

Վրաստանի իշխանությունները փորձում են ոչնչացնե՞լ Ջավախքի հայ բնակչությունը

2008թ. հուլիսի 17-ին Ախալքալաքի ոստիկանության ղեկավար Սամվել Պետրոսյանի տան մոտ պայթյուն է հնչել, որի արդյունքում ոչ ոք չի տուժել: Պայթյունից անմիջապես հետո Վրաստանի ուժային կառույցները սկսել են հետապնդել «Միասնական Ջավախք» ժողովրդավարական ալյանսի անդամներին: Շարժման տասնյակ անդամներ ձերբակալվել են, նրանց տներում զննություն է անցկացվել, ոստիկանության աշխատակիցները, ջարդելով մուտքի եւ գրասենյակի դռները, երկու անգամ ներխուժել են Երիտասարդական ռադիոյի շենք, որը պատկանում է ալյանսին, եւ էական վնաս են հասցրել շենքին: Վրաստանի ոստիկանության թվով 50 զինված աշխատակիցներ ներխուժել են Ժողովրդավարական ալյանսի ակտիվիստ, «Ջավախքի սկաուտների շարժման» ղեկավար Գուրգեն Շիրինյանի հայրական տուն եւ խուզարկություն են անցկացրել: Խուզարկության ընթացքում, որը կատարվել է առանց դատախազի թույլտվության, ինչպես դա պահանջում է օրենսդրությունը, տարօրինակ հանգամանքներում սպանվել է ոստիկանության աշխատակիցներից մեկը՝ ազգությամբ հայ, Բարալեթ գյուղի բնակիչ 23-ամյա Արթուր Բերուջանյանը: Կատարվածի մեղքը բարդվեց Գ.Շիրինյանի վրա, որի գտնվելու վայրը այժմ հայտնի չէ: Տեղեկություններ կան, որ Վրաստանի հատուկ ջոկատայինները հրաման են ստացել գտնելուն պես սպանել Գուրգեն Շիրինյանին, այսինքն նպատակ է դրված ոչնչացնել վկային, որը կարող է քննության ընթացքում ճշմարտությունը ներկայացնել:

Վրաստանի կենտրոնական «Ռուսթավի-2» հեռուստակայանը հուլիսի 19-ին ռեպորտաժ է ներկայացրել կատարվածի մասին, որտեղ Գ.Շիրինյանը ներկայացվել է որպես զինված ավազակային հարձակման մասնակից: Հեռուստաընկերությունը հաղորդել է նաեւ, որ Գ.Շիրինյանը ոչ մի կապ չունի «Միասնական Ջավախք» ժողովրդավարական ալյանսի հետ:

Ինչպես հաղորդում է «Բաղին» լրատվական գործակալությունը Ջավախքից, Ախալքալաքում ոստիկանություն բերման են ենթարկվել շուրջ երկու տասնյակ մարդիկ: Հայկական շրջանում կենտրոնացվել են մեծ թվով վրացի հատուկ ջոկատայիններ:

«Ակնհայտ է, որ այս պայթյունը հերթական սադրանքն է, որի վերջնական նպատակն է հայկական տարածաշրջանն առավել վերահսկվող դարձնել վրացական ուժերի կողմից, իսկ հիմնական խնդիրն է՝ ոչնչացնել ազգային տարրը Ջավախքում: Այդ հանգամանքը հատկապես նշանակալի է Բաքու-Ջեյհան եւ Կարս-Ախալքալաք պանթուրքիստական նախագծերի անվտանգության ապահովման համատեքստում: Հայտնի է, որ Ախալքալաքում եւ հարեւան շրջաններում բազմահազարանոց հանրահավաքներ կազմակերպող «Միասնական Ջավախքը» գործուն, ամենաազդեցիկ քաղաքական տարրն ու միասնական ուժն էր, որն ի զորու էր կազմակերպել ժողովրդի դիմադրությունը Ջավախքի վրացկանացմանն ու նշված պանթուրքիստական նախագծերին: Այս ամենը կատարվում է Հայաստանի իշխանությունների լռելյայն համաձայնությամբ եւ աջակցությամբ: Իսկ Ախալքալաքի տեղի իշխանությունները, եւ հատկապես, ոստիկանության մարմինները վաղուց ի վեր վերածվել են կույր գործիքի Վրաստանի իշխանությունների ձեռքին»,-նշում է «Բաղինը

McCain's humor often backfires

Ben Smith
Thu Jul 17, 5:34 AM ET



Ever hear that joke about waterboarding? How about the one about killing Iranians? And why is Chelsea Clinton so ugly?

If you aren't familiar with those witty japes, then you've missed out on John McCain's lighter side. Rooted in a time before there was political correctness, and before there was the "South Park" backlash against political correctness, McCain's wisecracking persona is cutting at times, self-deprecating at others, and always amused by the political process swirling around him. Even in his pursuit of the White House, the candidate has — sometimes to the dismay of his handlers — managed to keep his sense of humor.

As he campaigns through the densest media thicket in American history, it's become clear that McCain hasn't acquired the layer of polish that produced, for instance, Ronald Reagan's gentle, oft-repeated jokes and Bill Clinton's colorful, folksy yarns.

McCain's humor, by contrast, makes him the political counterpart of the radio host Don Imus (whom he has defended): It's sharp, unrehearsed and, at times, way, way over the line. This cycle, he's drawn winces, and worse, for everything from a joking reference to domestic violence to a now-notorious little ditty about bombing Iran. Earlier in his political career, the Arizona press reported that he'd cracked a rape joke that would now probably end any politician's career, a joke his aides then and now say he doesn't recall making.

To McCain's friends and supporters, the humor is a mark of his authenticity. To his detractors, some of the jokes are offensive and out of touch with contemporary mores. What's undeniable, though, is that the humor, with its political risks and, to some, its charm, is intrinsic to John McCain. He is a man of a certain generation, with a machismo forged from his experience as a Navy pilot and an aviator, a candidate who is more comfortable in his own skin than with a teleprompter.

"If you know the difference between a Navy and an Air Force pilot, you get some of this — he's a Navy pilot," said former Nebraska Sen. Bob Kerrey. "He has a healthy irreverence for the stuffy, politically correct, 'You can't say that, You can't say that.'"

Irreverence in the abstract is one thing. But McCain's specific jokes can be harder for some to stomach. Liberal bloggers have recently revived what is by far the most offensive of McCain's reported jokes, one that his aides say he doesn't recall telling, but which was reported in the Tucson Citizen, an Arizona paper, during his 1986 Senate campaign:

"Did you hear the one about the woman who is attacked on the street by a gorilla, beaten senseless, raped repeatedly and left to die? When she finally regains consciousness and tries to speak, her doctor leans over to hear her sigh contently and to feebly ask, 'Where is that marvelous ape?'"

His spokeswoman said at the time he didn't recall telling the joke, something his current spokesman, Brian Rogers, reiterated to Politico.

The president of the National Organization for Women, Kim Gandy, however, suggested that a series of McCain jokes about women, the rest uncontested by the campaign, suggest a serious lack of respect.



"Some people can't tell the difference between a joke that is really off color and one that is off-the-charts offensive, and clearly some of John McCain's 'jokes' fall into that category," she said.

Outside the contested rape joke, the most notorious of McCain's gags about women's looks came in 1998, when Chelsea Clinton was 18.

"Why is Chelsea Clinton so ugly?" he asked guests at a Senate Republican fundraiser. "Because her father is Janet Reno."

McCain's other jokes don't induce cringes quite as widespread, but Gandy said they were still likely to alienate women.

"The French remind me a little bit of an aging actress of the 1940s who is still trying to dine out on her looks but doesn't have the face for it," McCain told Fox News a few years ago.

And earlier this year, McCain responded to a question with the line, "And I stopped beating my wife just a couple of weeks ago," provoking a round of tut-tutting for his reference to the old classic example of a leading question.

Women are far from his only target. Another favorite has been the elderly. He has recalled groveling for forgiveness when, during his 1986 campaign, he referred to a retirement community called "Leisure World" as "Seizure World."

In 1999, in the course of apologizing for his joke about Clinton — which he called "insensitive and stupid and cruel" — he recalled for reporters another bad joke: ''I said, 'The nice thing about Alzheimer's is you get to hide your own Easter eggs.'" (Earlier in the 2008 campaign season, he reworked that joke to make himself the target.)

McCain hasn't toned down the jokes, which often play better with the audiences at his town halls than when snipped out and recycled on YouTube, as was the case in an incident in which he — in jest — referred to a young man who asked about his age as "you little jerk," before telling him, "You're drafted."

McCain's political allies also sometimes feel the sting. He has jokingly threatened staffers with waterboarding (a practice he condemns as torture). After former Texas Sen. Phil Gramm, a close McCain adviser, dismissed talk of a bad economy as mere psychology, McCain told reporters he planned to make Gramm — who had been seen as a prospective Treasury secretary — ambassador to Belarus.

McCain was also recently condemned by the government of Iran for suggesting that increasing U.S. cigarette sales to Iran could be "a way of killing 'em."

"We condemn such jokes and believe them to be inappropriate for a U.S. presidential candidate," said Iranian Foreign Ministry spokesman Mohammad Ali Hosseini. "It is most evident that jokes about genocide will not be tolerated by Iranians or Americans."

Iranian criticism, though, is more or less a badge of honor for presidential candidates of both parties. And McCain spokesman Brian Rogers said McCain's humor is, more broadly, central to his appeal.

"He's long said that he's said and done things in the past that he regrets," Rogers said. "You've just got to move on and be yourself — that's what people want. They want somebody who's authentic, and this kind of stuff is a good example of McCain being McCain."

But while voters say they want authenticity, McCain's campaign may test how much of his raw humor Americans can take.

"The world has changed," former Sen. Kerrey said. "It's a lot harder to tell jokes than it used to be."

ՀԱՄԱԶԱՍՊՅԱՆԻ ԱՆՀԱՏԱԿԱՆ ՀԵԼԻՈՀԱՄԱԿԱՐԳԵՐԸ ՇՈՒՏՈՎ ԿՅԱՆՔ ԿՄՏՆԵՆ

Առաջինը կհելիոֆիկացվի Սառնաղբյուր գյուղը

ՄԱՐԻԵՏԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

Հայաստանի նման նվազ ռեսուրսներ ունեցող երկրին հրաշքներ պետք են` ոտքի կանգնելու եւ տնտեսապես հզորանալու համար: Հրաշքներ` բառիս ուղիղ եւ փոխաբերական իմաստներով, ոչ առաջինը կխանգարի,ոչ էլ երկրորդը: Եթե միայն հիշենք, թե տարբեր մասնագետներ ինչպես են անվերջ մտմտում` գտնելու քիչ ծախսատար ճյուղեր եւ տարածաշրջանային մակարդակով զարգացնելու` շահույթ բերելով պետությանն ու իրենք իրենց, հիշենք հաջողված եւ չներդրված, ընթացքից ձախողված գյուտերը, կարելի կլինի փաստել, որ հայ միտքն աշխատում է` ըմբռնելուվ, որ տարածաշրջանային մեզ շրջանցող ծրագրերի, մեզ շրջապատող ու մեզ կուլ տալ պատրաստվող հզորների առկայությամբ մենք այլընտրանք չունենք` գործի պետք է դնենք մեր միտքը, մեր գիտական ներուժն ու հնարամտությունը` հզորների ոտքի տակ չգնալու համար: Ապա եւ տեր կանգնենք մեր մտքին: Նույնիսկ տարբեր տեղական եւ դրսեկ նոստրադամուսներ գուշակում են, որ Հայաստանում պետք է մի քանի հրաշքներ կատարվեն, այդ թվում` գտնվելու է էլեկտրաէներգիա ստանալու այնպիսի պրիմիտիվ մեթոդ, որի շնորհիվ Հայաստանն այլեւս էներգիայի պրոբլեմ չի ունենալու:Հերունին փորձում է, չէ՞, արեւի էներգիան վերածել հոսանքի, ուրիշ բան, որ մերոնք առայժմ իրենց սուպերմարկետներով են զբաղված եւ բավարար չափով չեն սատարում գիտնականին` իրականացնելու գիտական մտահղացումը:

Պատահականությունը կամ Աստված, ով գիտե, այս տարվա հունվարի 19-ին Շիրակի մարզի Սառնաղբյուր գյուղում երկրի այն ժամանակվա վարչապետ, այժմ նախագահ Սերժ Սարգսյանին հանդիպեցրեց տեխնիկական գիտությունների դոկտոր Վահան Համազասպյանի հետ, ով իր հայրենի գյուղը հելիոֆիկացնելու ծրագիր ունի եւ հենց այդ օրը գյուղի եկեղեցում էր. գյուղ էր տարել առաջին անգամ ցուցադրելու իր եւ իր աշխատանքային խմբի նախագծած ու կառուցած արեւային սարքը: Հենց եկեղեցում էլ նրան ներկայացրին Ս. Սարգսյանին, ով նախագահի թեկնածուի ընտրարշավի էր գյուղում:

Նախագահի թեկնածուի հետ Համազասպյանը կես ժամ զրուցեց եւ նրանից ըմբռնում եւ աջակցության խոստում ստացավ. «Ձեր ասածի 50 տոկոսը որ իրականություն դառնա, դա մեծ բան կլինի Հայաստանի համար», ասաց Ս. Սարգսյանը:

Վահան Համազասպյանը ստեղծել է արեւային էներգիայով աշխատող տեխնիկա` այսպես ասած հելիոհամակարգեր, որոնք օգտագործվում են տաք ջուր ստանալու, սնունդ վերամշակելու եւ կենցաղային մի շարք այլ խնդիրներ լուծելու համար, եւ որոշել է նախ իր ծննդավայրի ընտանիքներում առաջինը նորագույն տեխնոլոգիան ներդնել:

Սնունդ վերամշակելիս արեւային տեխնիկայի կիրառությունը բարձր տեխնոլոգիա է ոլորտում, նրա նախագծած սարքերն այսօր նմանակը չունեն աշխարհում, անցել են լրիվ փորձարկումները եւ պատրաստ են սերիական արտադրության: Իսկ Ս. Սարգսյանին Համազասպյանը պատմել է Սառնաղբյուր գյուղը հելիոֆիկացնելու իր ծրագրի մասին եւ այն, որ հետագայում հույս ունի հելիոֆիկացնել Հայաստանի մյուս գյուղերը, եւ ընդհանրապես` աշխարհն է գալու հելիոֆիկացիայի գաղափարին:

Նախապատմությունը

Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր Վահան Համազասպյանը ծնվել է Անիի շրջանի Սառնաղբյուր գյուղում, ավարտել է Սպիտակի թիվ 3 միջնակարգ դպրոցը ոսկե մեդալով, պոլիտեխնիկական ինստիտուտի տեխնիկական կիբեռնետիկայի ֆակուլտետը եւ Մոսկվայի կիսահաղորդչային էլեկտրոնիկայի գիտահետազոտական ինստիտուտի ասպիրանտուրան:

1981 թվականին իր ասպիրանտների հետ Արտաշատում հիմնեց «Էլեկտրոնստանդարտ» հայկական գիտահետազոտական ինստիտուտը, որը սպասարկում էր Անդրկովկասի եւ Հյուսիսային Կովկասի ռազմական արդյունաբերության 500 ձեռնարկությունների: Աշխատել է Մոսկվայի, Լենինգրադի եւ Հայաստանի էլեկտրոնային արդյունաբերության ձեռնարկություններում:

Արեւային տեխնիկայով սկսեց զբաղվել 1993 թվականից, իր ասպիրանտ Վալերի Մարկարյանի հետ: 1989 թվականից արդեն Հայաստանի ռազմական արդյունաբերության 150 խոշոր ձեռնարկությունները փլուզվում էին (ընկնում էին կոնվերսիայի տակ` ինչպես ասում են). դա նշանակում էր շուկաները կորցնել եւ զրկվել արտադրատեսակներից: Հայաստանի արդյունաբերության առյուծի բաժինն ընկնում էր այդ 150 խոշոր ձեռնարկություններին: Համազասպյանն ու իր համախոհները խնդիր դրեցին դուրս գալ այդ իրավիճակից եւ այնպիսի զբաղմունք գտնել, որպեսզի կարողանան օգտագործել գործարանների տեխնիկական եւ գիտական պոտենցիալը. շատ փնտրտուքներից հետո նրանք հանգեցին այն մտքին, որ Հայաստանում հեռանկարային կարող է լինել արեւային տեխնիկան. այդ գործում կարելի է միավորել Հայաստանի էլեկտրոնային արդյունաբերության եւ մեքենաշինական բազան, (գիտական սարքաշինություն է ներառում):

Այս ուղղությամբ էլ համախոհները սկսեցին աշխատատել, եւ արդեն հասել են շատ բարձր մակարդակի` Համազասպյանն ու իր ասպիրանտների մի մեծ գիտական խումբ աշխատում է այսօր հելիոհամկարգերի նորանոր տեսակների ստեղծման վրա:

Ոլորտում աշխարհի միտումները նկատի՞ են առնված

Պատմում է Համազասպյանը. «1993 թ. մենք որոշեցինք, որ ոչ մի գրականություն չենք նայում. մեր նպատակը ոչ թե էներգիտիկա կամ այլ ոլորտ զարգացնելն էր, այլ արդյունաբերության համար նոր բնագավառ գտնելը, մեր արդյունաբերության ունեցած գիտական եւ տեխնիկական ներուժն օգտագործելը: Էդ իմաստով կարիք չկար ուսումնասիրել ուրիշնեnի փորձը, որ իրենց սխալ ճանապարհներով մենք չգնայինք, քանի որ մեր կադրային ներուժը շատ բարձր մակարդակի վրա էր եւ է. ես չեմ կարծում, որ արտերկրում նման դասի մասնագետները նույնիսկ կզբաղվեին էդ կարգի գործերով, եւ արդյունքներն իրենք վկայում են իմ ասածի մասին...»:

Վահան Համազասպյանի բառերով` այսօր նրանք իրենց ձեռքբերումների ողջ պատկերը ցույց չեն տալիս` միայն այսբերգի գագաթը, քանի որ գիտության նորույթները սովորաբար միշտ աջուձախից գողացվում են, բայց շատ-շատ գյուտեր ունեն ոլորտում, որոնց արտերկրի գիտնականները դեռ չեն հասել. արեւային տեխնիկայով դրսում օգտագործում են ջրատաքացուցիչներ միայն, դա հագեցած շուկա է, ու սպառողական հատկանիշներով այդ սարքերը դեռ չեն բավարարում պահանջարկը (գին, հարմարավետություն եւ այլն):

Առաջ գնում են` ֆոտոպանելի, հոսանք ստանալու ուղղությամբ, բայց մերոնք այլ ուղղությամբ են գնացել, որը չի կիրառում աշխարհը` հեռանկար չեն տեսել այդ ուղղության մեջ եւ սխալվել են. «Մենք տեսանք մեծ շուկա` ամբողջ աշխարհը. 2020 թվականի համար հաշվարկած է, որ էդ շուկան լինելու է 4-5 տրիլիոն դոլարի սահմաններում: 1993 թվականին նավթի մեկ բարելը մոտավորապես 20 դոլար էր, էսօր արդեն 146, գազն անընդհատ թանկանում է, էներգետիկայի խնդիրը դառնում է աշխարհի թիվ մեկ պրոբլեմներից մեկը, այնպես որ այլընտրանքի որոնումը հրատապ է»:

Դրանք ծախսատար նախագծե՞ր են

«Մեր խնդիրն է ստեղծել պարզ, հուսալի եւ կիրառության համար շատ հարմար սարքեր, որոնք օգտակար կլինեն գյուղացուն` իր տնտեսության մեջ օգտագործելու», ասում է Համազասպյանը:

«Դրանց արտադրության համար մեծ ներդրում չի պահանջվում. Հայաստանում կան բազմաթիվ գործարաններ, շատերի հետ մենք աշխատել ենք, եւ կանգ առանք «ԱԷՏԱ» բաց բաժնետիրական ընկերության վրա` մեխանիկական գործարան է, մասնավոր ֆիրմա, պատկանում է Արշակ Աբրահամյանին` պետական մտածողություն ունեցող գործարարի, որը թույլ տվեց գիտնականներին օգտագործել տեխնիկական բազան եւ վերջացնել նախագծային աշխատանքները:

Արտադրելիս, իհարկիե, մեր համագործակցությունը կշարունակվի, բայց ես գտնում եմ, որ Արշակ Աբրահամյանի նման գործարարները կարող են շատ օգտակար լինել այսպիսի գործերում, մնացած գործարարները այդ օրինակով կտեսնեն, թե գիտնականին օգնելը կորած տեղ չէ: «Սպիտակ» գիտական եւ մարզաառողջարանական կենտրոնը (հինադիր Նորայր Մուրադյան, Իվան Սիլաեւ, Աբել Աղանբեկյան եւ այլք) եւս մեծ ներդրում ունի մեր գործում: Կենտրոնի ինֆրակառուցվածքները թույլ են տալիս զարգացնելու համահայկական բիզնեսը հելիոտեխնիկայի բնագավառում»:

Ե՞րբ կսկսվի սերիական արտադրությունը

Համազասպյանն ասում է, որ սերիական արտադրությունն ուզում էին Սպիտակում սկսել` հույս ունեին, որ Սպիտակի վերելակաշինական գործարանում են այն անելու: Գործարանն ունի հարմար մասնաշենքեր, կառուցված երկրաշարժից հետո, 1993-ին այնտեղ փորձարարական աշխատանքներ էին կատարում, հնարավորություն կար հոսքագիծ ստեղծել.«Բայց ափսոս գործարանը փլուզվեց, հիմա վաճառել ու քանդում են երկրաշարժի քսանամյակի այս օրերին. նախագահին ես Սառնաղբյուրում ասացի, որ մենք պատրաստ ենք ստեղծել 1000 աշխատատեղ Սպիտակում, բայց այսօր այդ խնդիրը հանվում է, որովհետեւ գործարանը դեմոնտաժի տակ են գցել`դեռ լուրեր են, իհարկե, բայց գործարանը այնպիսի մարդկանց ձեռքում է, որ այլ կերպ են նայում խնդրին, իսկ մասնագետներն ուրիշ ձեւով են աշխատում»:

Իսկ ահա «ԱԷՏԱ» գործարանն օրական 10 համակարգ 4-5 կվտ հզորության արեւային սարքեր արտադրելու հնարավորություն, նաեւ տարածքներ ունի, որտեղ կարելի է կառուցել նոր գործարան, արտադրությունը դնել հոսքագծի վրա, այլ խոսքով` զանգվածային արտադրության անցնել: Սա փորձնական փոքր սերիական արտադրություն է լինելու, բայց որպեսզի արեւային սարքերի ինքնարժեքը ցածր ստացվի, եւ միջազգային շուկայում կարողանան դիմանալ, պետք է անցնել խոշոր սերիական արտադրության, որին Համազասպյանն ու իր համախոհները պատրաստ են, արդեն նմուշներն ունեն:

Ըստ Համազասպյանի` երկրագնդի հարավային արեւոտ բնակավայրերի մի քանի մլրդ բնակչություն ունեցող երկրներն են այն շուկան, որոնք կարող են դառնալ մեր սարքերի պոտենցիալ սպառողը:

Հասանք, վերջապես, սարքերի նկարագրմանը

ԴՎՀ. այսպես է սարքի անունը` Դոկտոր Վահան Համազասպյան:

Սարքերը դեռեւս պատենտավորված չեն` կոմերցիոն գաղտնիք է, դեռ չեն հայտարարում ոչ տեսականի, ոչ էլ` լայն առումով պիտանելիության բոլոր ոլորտները, բայց հետաքրքիր շատ նորույթներ ունեն մեր «արեւային» գիտնականները, այնպիսիք, որ աշխարհում չկան, դրանց մասին կիմացվի, երբ արդեն հոսքագծի վրա կարտադրվեն:

Այժմ արդեն, երբ վստահ են իրենց սարքերի հաջողությանը` մեր գիտնականները նայել են աշխարհում հայտնի այս դասակարգման սարքերի ֆունկցիոնալ հնարավորությունները. կան, ասենք, մինչեւ 1 կվտ հզորության փոքր սարքեր, կան մեգավատանոց կայաններ, բայց միջակայքի փոքրիկ դիապազոնը, որով մերոնք աշխատել են, չկա: Դա ընդգրկում է 4-ից մինչեւ 200 կիլովատ միջակայքը, այդ հզորությամբ էլ ստեղծվում են Համազասպյանի սարքերը:

Եթե, այնուամենայնիվ, կարճ նկարագրելու լինենք` սրանք անհատական, կոմբինացված հելիոհամակարգեր են, որոնք տալիս են ջուր եռացնելու, սնունդ վերամշակելու եւ այլ օգտակար գործողություններ կատարելու հնարավորություն եւ կարող են հոսանք տալ: Ասենք` մի ընտանիքի 200 լիտր եռացրած ջուր կարող է տալ կամ ամենօրյա սնունդը վերամշակելու հիանալի տեխնոլոգիա է, գաղտնիքը թույլ չի տալիս առայժմ ավելին ասել:

Ի՞նչ արժեք կարող են ունենալ այդպիսի սարքերը. հաշվարկված է, որ սերիական արտադրության ժամանակ մեկ կիլովատի արժեքը կլինի 150-200 դոլարի սահմաններում, ասենք 4 կիլովատանոց սարքը 800 դոլար կարժենա, սակայն այդ արժեքի հետգնման ժամկետը 2 տարի է, այսինքն` 2 տարվա ընթացքում ինքն իր ծախսերը կհանի, եւ դրանից հետո դեռ 50 տարի կաշխատի: Շատ հեշտ սպասարկվող սարքեր են, հարմարեցված գյուղացու առօրյա աշխատանքին: Համազասպյանն ու իր խումբը մոտ 30 մոդել են մշակել 15 տարում:

Համազասպյանը երազում է մոտ ժամանակում սարքերի շնորհանդեսը կազմակերպել, որը կլինի նաեւ ոլորտի շնորհանդեսը

Նա հրատապ է համարում մեկ գյուղի հելիոֆիկացիայի շնորհանդեսը կազմակերպել կառավարական բարձր մակարդակով, եւ արդեն այդ գյուղի սահմաններում կազմակերպել սոցիալական էքսպերիմենտը:

Առայժմ երկու սարք ունի պատրաստված, բայց որպեսզի շնորհանդեսն արվի միջազգային ստանդարտներով եւ բարձր մակարդակով, հարմար կլիներ, որ ասենք գյուղի տներում տեղադրվեր 50 համանման սարք. դրա համար ընդամենը 100 հազ. դոլար է պետք.«Շատ կուզեինք, որ շնորհանդեսը լիներ պատշաճ մակարդակով, հանրապետության նախագահի մասնակցությամբ. շատ կոմերցիոն գաղտնիքներ չեմ ուզում բացահայտել, բայց մենք պետք է կարողանանք մոնոպոլ դիրք գրավել այս նոր ոլորտում, համագործակցել պետքական ֆիրմաների հետ, բայցեւ` կոմերցիոն գաղտնիքները մնան մեզ մոտ, Հայաստանում, աշխարհում էլ ասեին` հայերը վերցրել ու մի գյուղ հելիոֆիկացրել են: Ուզում եմ շնորհանդեսին հրավիրել արտերկրի նշանավոր ու ազդեցիկ մարդկանց, օրինակ` Շվարցենեգերին, Անգելա Մերկելին, Ալբերտ Գորին, քանի որ նրանք արեւային էներգիայի ջատագովներ են. Ա. Գորը արեւային տեխնիկայով եւ էկոլոգիայով է զբաղվում, հիմա էլ Օբամային պաշտպանում է, քանի որ նա էկոլոգիայի խնդիրները դրել է իր ծրագրում: Կալիֆորնիայում ամեն օր Շվարցենեգերը 15 րոպեանոց ելույթ է ունենում իր Սակրամենտոյից` նվիրված արեւային թեմաներին», երազում է Համազասպյանը` շատ կարեւոր համարելով Սառնաղբյուրում հելիոֆիկացման շնորհանդեսին զուգահեռ միջազգային ֆորում կազմակերպելը, որին մասնակցելու նախնական համաձայնություն տվել են Ժորես Ալֆյորովը, Աբել Աղանբեկյանը եւ այլոք, ինչպես նաեւ արեւային խաղեր-շոու երեխաների համար` սովորեցնելով ճանաչել արեւի էներգիայից եւ սարքերից օգտվելու ձեւերը խաղերի ու մրցույթների միջոցով:

Ի դեպ` Համազասպյանն առաջին սարքն արդեն նվիրել է Սառնաղբյուրի Սուրբ Թադեւոս եկեղեցուն, եւ շնորհանդեսի կուլմինացիան կյլինի արեւով եփած մատաղի բաժանումը Սառնաղբյուրում:

Աշխարհի հզորների քթի տակ հնարավո՞ր է այդպիսի` թեկուզ տարածաշրջանային բիզնես

Հնարավոր է, լավատես է Համազասպյանը, նրանք իրենց գումարներն արդեն այս ոլորտում կներդնեն: Իհարկե, նավթին հնարավոր չէ այսօր փոխարինող գտնել ամբողջովին, բայց նավթի գներն այնքան են աճում, որ աշխարհը ստիպված է այլընտրանք փնտրել:

Մի այսպիսի գիտական վարկած կա, ուրիշ շատ այլ վարկածների հետ, ըստ որի տասնամյակներ շարունակ աշխարհի հզոր երկրների կառավարությունները գաղտնի են պահում այլմոլորոկայինների մասին տեղեկությունները, քանի որ վախենում են, թե մարդիկ նրանցից էներգիայի ստացման շատ հեշտ մեթոդներ կսովորեն, եւ նավթի ու գազի շահագործման վրա հենված իրենց արդյունաբերությունները կփլուզվեն: Նրանք երեւի պատճառներ կունենան թեկուզ այս փոքրիկ ոլորտն իրենց մրցակից համարել ու խանգարել: Բայց Համազասպյանը մատնանշում է աշխարհի հայտնի գիտնականների հետ իր կապերը եւ չի հավատում այդ բանին: Իսկ մենք տեղական նշանակության մի հիշողություն էլ ունենք. Օնիկ Կարապետյանի դեմ, որը քաղցկեղի այլընտրանքային կանխարգելման իր մեթոդն ունի, աշխատել եւ աշխատում է արտերկրի եւ տեղական վիրահատական ու ավանդական բժշկության, այսպես ասենք, մաֆիան:

Բայց Համազասպյանը, չգիտես ինչու, հանգիստ է եւ համարում է, որ այս բնագավառում Հայաստանը կարող է լիդեր լինել, համագործակցել նաեւ տեխնոլոգիապես զարգացած երկրների հետ:

Արեւի էներգիայով, կվարցե ամանի մեջ, էկոլոգիապես մաքուր եւ համային արտակարգ որակներով սնունդը լինելու է արեւով սարքերի սենսացիան եւ ոլորտի այցեքարտերից մեկը:

Հետագա քայլերը.

Սարքը շատ արագ կկրկնօրինակեն արտերկրի ֆիրմաները, մենք պետք է կարողանանք պաշտպանել նոր ոլորտը:

Շուկայում մոնոպոլ դիրք գրավելու համար մի շարք խնդիրներում պետության օգնության կարիքը կլինի. հարկային եւ վարկային արտոնություններ, շինարարական նորմաների ստեղծում`արեւի էներգիայով սարքերի շահագործման ոլորտում, արեւային տարիֆների հաստատում (արեւ ժամանակ էներգիայի 1 կիլովատը եթե ասենք 50 դրամ արժենա, արեւ չեղած ժամանակ` 5-10 դրամ, դա արեւային տեխնիկայի կիրառումը խթանող միջոցառում կլինի): Արեւային տեխնիկայի գծով` Հայաստանը միջազգային չափորոշիչների մշակման մոնոպոլ դիրքում կարող է լինել, որը կհաստավի Եվրոպայում եւ այլն:

Լրացուցիչ տեղեկանք Վահան Համազասպյանի մասին

Եղել է աշխարհում առաջին ֆոտոսկանի հեղինակը, էլեկտրոնիկայում շատ գյուտեր ունի, բազմաթիվ կադրեր է պատրաստել ոլորտում: Հելիոսարքերից բացի` զուգահեռ ստեղծել է (իր խմբի հետ միասին) հելիոտեխնիկական մեքենաշինության բազա:

Ապրում է շատ համեստ կյանքով, մեքենա չունի, ուտել-խմելու սիրահար չէ:

Ի դեպ

Վահան Համազասպյանի կուրսեցի Ժիրայր Մշեցին, ի դեպ, նույնիսկ օրհներգ է գրել` մի տեսակ հելիոֆիկացման հիմնը:

Աստծո արարյալ արեգակ արդար

Լույսի, ջերմության աղբյուր կենարար,

Բանական մարդը կամքով իր ազատ,

Ավերակում է տունն իր հարազատ...

Թող որ մարդկային քանքարը բարի,

Քեզ դաշնակից եւ գործընկեր լինի,

Լույս, ուժ, ջերմությու քեզանից առնի,

Էկոլոգիական աղետը կանխվի...

Հորձանք է տրված այդ բարի գործին,

Արագած լեռան զովաշունչ լանջին,

Բազմած Սառնաղբյուր հանրահայտ գյուղի,

Քարանձավի մոտ, հին սրբատեղի...

Գործն այդ անվտանգ, գործն այդ կենարար,

Թող որ տարածվի աշխարհից աշխարհ,

Ողջ երկրագունդը հելիոֆիկացվի,

Աստծո օրհնությամբ աշխարհը լցվի...

ՍՐԲԱԶԱՆ ՇԱՄԲԱԼԱ. ԱՆՀՆԱՐ Է ՏԵՍՆԵԼ ԱՆՏԵՍԱՆԵԼԻՆ

Առասպել եւ իրականություն

ԴԱՎԻԹ ՄԻՔԱՅԵԼՅԱՆ

Միջնադարյան սքոլաստիկայի հանրահռչակ ներկայացուցիչներից մեկը` լեգենդար աստվածաբան Անսելմ Քենթրբերացին փորձում էր Աստծո գոյությունը ապացուցել` հիմնվելով այն փաստարկի վրա, որ եթե Աստված գոյություն չունենար, ապա անհնարին կլիներ բարձրյալի վերաբերյալ պատկերացումը մարդկանց բանականության մեջ: Շամբալայի առասպելին հավատացող շատ եվրոպացիներ երբեմն ապավինում են հենց այս հնամենի փաստարկման համակարգին եւ համարում են, որ չէր կարող այդքան աղմուկ լինել մի բանի շուրջ, որն իրականում գոյություն չունի:

Իսկ առասպելները միշտ նոր առասպելներ են ծնել մարդկանց ուղեղներում:

Ասիական խորհրդավոր Շամբալան, Պլատոնի երկխոսություններում նկարագրված Ատլանտիդայի պես, բազմաթիվ հակասական բանավեճեր է ստեղծել թե՛ գիտնականների, թե՛ սովորական հետաքրքրասերների շրջանում. 15-16-րդ դարերում Շամբալան փորձում էին գտնել բուդդայական ուխտավորները, ճիզվիտ միսիոներները եւ չին փիլիսոփաները: Առասպելական ու կախարդական այդ երկիրը որոնում էին Հիմալայներում, խորհրդավոր Տիբեթում, Աֆղանստանում: 20-րդ դարի սկզբներին Շամբալայի որոնողական աշխատանքներով զբաղվում էին տարբեր երկրներից ժամանած գիտական արշավախմբեր, որոնցից ամենահայտնին, թերեւս, Նիկոլայ Ռերիխի արշավախումբն էր (վերջինս հատկապես զբաղվել է Արեւելքի մշակութային ժառանգության ուսումնասիրությամբ եւ Շամբալային անդրադարձել է իր ծավալուն աշխատության` «Ագնի Յոգայի» մեջ): Այս թեման հատկապես սիրում էին թեոսոֆները (նրանք, որպես կանոն, բարձրագույն արժեք էին համարում Արեւելքի իմաստնությունները` թերագնահատելով արեւմտյան քրիստոնեական արժեհամակարգը), որոնցից ամենակարկառուններից մեկը՝ Ելենա Բլավատսկայան նույնիսկ գրում էր սրբազան Շամբալայում ապրող հինգ գերինտելեկտուալ մարդկային ռասաների մասին: Նույնիսկ սովետական ՆԿՎԴ-ն ու նացիստական Գերմանիայի հատուկ ծառայությունների (Գերմանիայում նույնիսկ ստեղծվեց «Անարբե» («նախնիների ժառանգություն») ինստիուտը, որ զբաղվում էր արիական ռասայի արեւելյան արմատների որոնման աշխատանքներով) կողմից Տիբեթ էին գործուղվում գաղտնի արշավախմբեր, եւ այդ ծրագրերի իրագործման համար լուրջ պետական միջոցներ էին հատկացվում, Շամբալան դարձել էր Հիտլերի ու Ստալինի մրցակցության յուրահատուկ կռվախնձոր: Նույն Ն. Ռերիխը, ով տարիներ շարունակ զբաղվել է Շամբալա երեւույթի ուսումնասիրությամբ, 20-րդ դարասկզբին գրում է, որ Արեւմուտքում չկա մի աշխատություն` նվիրված Ասիայի անկյունաքարային համարվող այս հասկացությանը: Այն ժամանակից ի վեր աշխարհում այս թեմայի շուրջ բազմաթիվ գրքեր եւ գիտական հոդվածներ են տպագրվել, սակայն առասպելական Շամբալան այդպես էլ ծածկված է մնում խորհրդավոր շղարշով: Բազմաթիվ ճանապարհորդներին ու գիտական արշավախմբերին այդպես էլ չհաջողվեց գտնել հավաստի վկայություններ այն մասին, որ անցյալում գոյություն է ունեցել սրբազան Շամբալան: Շամբալայի առասպելն առավել գրավիչ էր դառնում հատկապես մի յուրահատուկ խթանիչ գաղափարի շնորհիվ, ըստ որի՝ Մեսիան դուրս էր գալու հենց այդ կախարդական երկրից:

Սրբազան երկրի մասին երբեմն խոսում էին` այն այլաբանորեն պատկերելով որպես «մաքուր երկիր», որը տեղակայված է բացարձակապես այլ իրականության եւ տարածաժամանակային միջավայրում, որտեղ կարող էին հասնել միայն հոգեւոր բարձր մակարդակ ձեռք բերած եզակի անհատականությունները: Շամբալան` որպես բացառապես հոգեւոր իրողության ոլորտ, կենտրոնական տեղ գրավեց տիբեթյան Կալաչակրա ուսմունքի (տիբեթյան կրոնական ուղղություն) մեջ եւ որպես հոգու հատուկ որակ, դարձավ Կալաչակրայի հետեւորդների հոգեւոր վերջնանպատակը, որին կարելի է հասնել երկարատեւ ու բարդ մեդիտացիայի շնորհիվ:

Հին ասիական առասպելների ժամանակակից վերարտադրությունների տարբեր դրսեւորումներում խոսվում է այն մասին, որ Շամբալայում ապրում են իմաստուններ, ովքեր տիրապետում են այնպիսի էզոթերիկ գիտելիքի, որը մարդուն լիարժեք իշխանություն է տալիս աշխարհի նկատմամբ, եւ այն ընտրյալները, որոնք «համաձայնության» կգան սրբազան Շամբալայի հետ, կիշխեն աշխարհին եւ մարդկանց (ի դեպ, հենց այս առասպելն էր ստիպել գերտերություններին` հետաքրքրվել այս երեւույթով):

Չնայած Շամբալան համառորեն ասոցացվում է տիբեթյան բուդդիզմի հետ, սակայն իրենք, տիբեթյան լամաները՝ հոգեւոր ուսուցիչները, սկեպտիցիզմով են վերաբերվում համանման առասպելներին: Իսկ բուդդայական որոշ ավանդույթներում Շամբալայի մասին ավանդություններն ընդհանրապես բացակայում են: Մի շարք մասնագետների կողմից գաղտնի գիտելիքների երկրի մասին ուսմունքը վերագրվում է Տիբեթի շամանական բոն կրոնին, որը մինչեւ բուդդիզմի տարածվելը անկյունաքարային նշանակության հավատալիքների համակարգ էր լեռնային այս գոտու բնակիչների համար: Այս մեկնակետից՝ Շամբալայի մասին լեգենդը սերտորեն կապված է Տոմպա Շենրաբի անվան հետ, որը հնում եղել է Շամբալա երկրի տիրակալը եւ բոն կրոնի հիմնադիրը: Ըստ ավանդության՝ Տոմպա Շենրաբը, լինելով երկնաբնակ էակի եւ երկրային կնոջ որդի, ծնվել է Օրմո Լունգրինգ երկրում (սանսկրիտերեն արտասանությամբ` Շամբալա): Շենրաբը, իր հարազատ քաղաք Յանգ-Պաչանը դարձնելով գաղտնի գիտելիքների օրրան, մարդկանց այնպիսի ծիսակարգ սովորեցրեց, որը թույլ էր տալիս սանձահարել չար ոգիներին եւ ստանալ աստվածների բարեհաճությունը: Այդ նույն քաղաքում տիրակալը հսկա տաճար կառուցեց եւ մշակեց բոն ուսմունքի խորհրդանիշը` շուռ տված սվաստիկան: Եթե դասական վեդայական համակարգում սվաստիկայի պտույտը ժամսլաքի ուղղությամբ է, ինչը խորհրդանշում է արեւի շարժման ուղղությունը, ապա բոնյան սվաստիկան հակառակ կողմ է թեքված եւ պետք է կանխորոշեր մարդկանց ամենակարողության անդրժելի հնարավորությունը, որը թույլ կտար մոգության միջոցով կոտրել աստվածային աշխարհակարգը, աստվածների կամքը ենթարկել իրենց, հաստատել բացարձակ վերահսկողություն ներքին` հոգեւոր, եւ արտաքին` նյութական աշխարհների նկատմամբ:

Մինչեւ այսօր տարբեր արշավախմբեր են ժամանում Տիբեթ՝ Շամբալայի որոնման աշխատանքներ կազմակերպելու, Շամբալայի կիզակետը գտնելու նպատակով:

Հետաքրքիր են 2005 թ. Տիբեթից վերադարձած ռուսական արշավախմբի ամփոփած արդյունքները: Արշավախումբը, որն իր ուսումնասիրությունները կատարել էր Հնդկաստանի ու Չինաստանի սահմանգծին, որոնման իր աշխատանքները կենտրոնացրել էր հատկապես Կայլաս խորհրդավոր սարի շրջակայքում: Խմբի ղեկավար Ալեքսանդր Սելվաչեւի վկայությամբ՝ միլիոնավոր բուդդիստներ, հինդուսներ, ջայնիստներ եւ բոն կրոնի հետեւորդներ 6714 մ բարձրություն ունցող Կայլաս սարը համարում են երկրագնդի ամենասրբազան վայրը: Նրանք գտնում են, որ լուսավորվել ցանկացողները պետք պտտվեն 108 անգամ (մի պտույտը կազմում է 56 կիլոմետր) սարի շուրջ, կատարեն, այսպես կոչված, Կորա, ինչը նրանց կազատի մեղքերից եւ իրական հնարավորություն կընձեռի հասնել նիրվանային` բացարձակ անխռով, ինքնաբավ ու երջանիկ աստիճանի կամ հոգեվիճակի:

Մեկ այլ արշավախումբ, որը ղեկավարել է մեկ այլ ռուս գիտնական` բժշկական գիտությունների դոկտոր Յ. Զախարովը, իր ուսումնասիրությունները եւս կատարել է նույն Կայլաս լեռան շուրջ: Արշավախումբը փորձել է պտտվել լեռան շուրջ բոն ավանդույթի համաձայն եւ հայտնաբերել է մի հովիտ, որը նշված չէ ոչ մի քարտեզի վրա: Արշավախումբն այնտեղ հայտնաբերել է նաեւ յոգայով զբաղվող մի ամբողջ համայնք, ընդ որում, այդ միջավայրը, գիտնականների դիտարկմամբ, անտանելի է նույնիսկ ֆիզիկապես գերպատրաստված օրգանիզմների համար: Արշավախբին 400 մետր էր մնացել, որպեսզի հասներ լեռան գագաթին, սակայն խմբի անդամների ֆիզիկական դիմադրողականությունը դա թույլ չի տվել. նրանք ունեին լեռնային հիվանդության բոլոր նախանշանները: Այնուամենայինիվ, արշավախմբի ղեկավարը, մի կողմ դնելով Շամբալայի հոգեւոր կենտրոնի մասին բոլոր կրոնական առասպելները, խոստովանել է, որ Կայլասը երկրագնդի կարեւորագույն էներգետիկ կենտրոններից մեկն է:

Մինչ արեւմտյան քաղաքակրթությունը փորձում է հասկանալ Շամբալա երեւույթը` փորձելով գտնել սրբազան երկրի ֆիզիկական տեղակայությունը, խորհրդավոր Արեւելքի` մասնավորապես Տիբեթում բնակվող բազմաթիվ ուսուցիչներ եւ հոգու ու մարմնի կատարելագործմամբ զբաղվող գուրուներ պարզապես վեհանձնորեն ժպտում են արեւմուտքցիների անսպառ էնտուզիազմի վրա: Արեւելքի շատ ուսուցիչներ սովորեցնում են, որ սրբազան Շամբալան կարելի է շոշափելի դարձնել հոգեւոր ներհայեցողության միջոցով` երկարատեւ ու խորը մեդիտացիոն պրոցեսների շնորհիվ: Իսկ արեւմուտքի մարդու համար սկզբունքորեն անհնար է Շամբալայի ֆենոմենը: Տիբեթաբան Ռ. Թուրմանի բնորոշմամբ՝ Տիբեթի մշակույթը միշտ միտված է մարդու ներքին` հոգեւոր եւ բանականության շերտերի նախահիմքերի բացահայտմանը, իսկ արեւմուտքին առավելապես հետաքրքրում է մարդու գործունեության նյութական շերտերի, արտաքին` ֆիզիկական ընդարձակումը, որը դրսեւորվում է սկսած խաչակիրների` նոր երկրներ նվաճելու արշավանքներից, վերջացրած մարդու` բնությունն իրեն ենթարկելու պարզունակ փորձերով, ասենք, տիեզերքի նվաճում եւ այլն:

Ընդհանրապես՝ մասնագետների շրջանում բազմիցս քննարկվել է այն հարցը, թե արդյո՞ք կարող է արեւմտյան աշխարհայացքը կրող ուսումնասիրողը լիովին հասկանալ Արեւելքի իմաստնությունները, ներթափանցել Արեւելքի բարդ ու դժվարըմբռնելի կրոնափիլիսոփայության խորքերը: Արեւելյան արժեհամակարգը եւ գենետիկական կոդը կրող բուդդիստ, հինդու եւ այլ ուսուցիչներ, ուսումնասիրողներ կարծում են, որ արեւմուտքցիներն ունեն խիստ դոգմատիկ հոգեբանություն եւ կարծրատիպային մտածելակերպ, ինչը թույլ չի տալիս վերջիններիս դուրս գալ մտավոր ու հիվանդագին մոգարգելքներից (տաբու), Արեւելքի մշակութային ժառանգությունը գնահատել` տուրք չտալով արեւմտյան հոգեբանական մշակութային բարդույթներին: Այնպես որ, Շամբալայի` արեւմտյան մասնագետների ուսումնասիրություններին Արեւելքում մեծ մասամբ, մեղմ ասած, հումորով են վերաբերվում:

Այնումենայնիվ, Շամբալայի երեւույթին առնչվող բոլոր նյութերը, գիտական, աշխարհագրական ուսումնասիրությունները, տարբեր ավանդույթների առատությունն ու դրանց տարբերությունները ոչ թե լույս են սփռում երեւույթի մութ անկյունների վրա, այլ ընդհակառակը` Շամբալան դարձնում են առավել խորհրդավոր ու առասպելական: Եվ սովորական հետաքրքրասերը, ամեն դեպքում, ցանկանում է, որ իրեն ուղղակի մատնացույց անեն Շամբալան, նա ուզում է իր մտապատկերների մեջ ունենալ սրբազան Շամբալայի հստակ ուրվագիծը, նա նույնիսկ ցանկանում է տեսնել անտեսանելին, կամ՝ գոնե հավատալ դրան:

ՔԱՆԴԵԼ, ԾԱԽԵԼ ՄԻՆՉԵՎ ՎԵՐՋ

Այն, որ Տեր-Պետրոսյանը մեր ժամանակների ամենամեծ ստախոսն է, հանրահայտ է։ Բայց մեկ բան է՝ հերթական անգամ «ձեռքի հետ» արձանագրել սույն տխուր փաստը, եւ միանգամայն այլ բան՝ անել դա փաստացի նյութի վրա։

«Հայոց Աշխարհ»-ը շարունակում է հրապարակումների շարքը, որոնց նպատակն է՝ առանց զգացմունքների, բացառապես թվերի հիման վրա անդրադառնալ վերջին միտինգում Տեր-Պետրոսյանի ներկայացրած ծիծաղելի մեղադրանքներին։

Անդրադառնալով Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության 10 տարիներին, հուլիսի 4-ի հանրահավաքում Լ.Տեր-Պետրոսյանը հայտարարեց.

-Համարյա ողջ պետական գույքը եւ պահուստային հողատարածքները խորհրդանշական գներով վաճառեց իր մերձավորներին։

Եկեք տեսնենք, թե իրականում ով ինչքան գույք է վաճառել եւ ինչ է ստացել պետությունը դրա դիմաց։

Ինչպես հայտնի է, Հայաստանում պետական գույքի մասնավորեցման գործընթացը սկսվեց հողերի ապապետականացմամբ։ Դա 1992 թվականն էր։ Կարճ ժամանակահատվածում պետական հողերի ավելի քան 90 տոկոսը սեփականաշնորհվեց։ Մնացին միայն համայնքային նշանակության շատ սահմանափակ պահուստային հողատարածքները։

Հողի սեփականաշնորհմանը զուգահեռ, ամբողջությամբ ապապետականացվեց նաեւ գյուղատնտեսական տեխնիկան։ Պետությունը հողը հանձնեց գյուղացուն եւ դրանով ավարտված համարեց իր գործը։ Չստանալով որեւէ աջակցություն, արդեն հաջորդ տարվանից գյուղատնտեսական նշանակության շատ վարելահողեր ուղղակի վերածվեցին խոտհարքերի։

Դրա հետեւանքով խիստ կրճատվեցին ցանքատարածությունները, նվազեց գյուղատնտեսության արտադրողականությունը։ Գյուղատնտեսական տեխնիկան, չստանալով համալրում, սկսեց արագ շարքից դուրս գալ։ Լ.Տեր-Պետրոսյանի նախագահության տարիներին պետական աջակցությամբ գրեթե ոչ մի միավոր գյուղտեխնիկա չի ներկրվել Հայաստան։

Գյուղատնտեսական նշանակության հողատարածքները, առանց որոշակի դասակարգման, միեւնույն սխեմայով մասնավորեցվեցին գյուղացիական տնտեսություններին, որոնք ստացան չնչին տարածքներ՝ համայնքների տարբեր հատվածներում։ Ընդ որում, շատ դեպքերում միեւնույն սեփականատիրոջը պատկանող հողակտորները հայտնվեցին իրարից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա՝ լրացուցիչ բարդություններ ստեղծելով եւ ծախսեր առաջացնելով դրանց մշակման համար։

Այսինքն՝ հողի մասնավորեցման որդեգրված քաղաքականությունը հանգեցրեց դրանց մասնատմանը, մշակման արդյունավետության նվազեցմանը։ Պատահական չէ, որ մասնավորեցումից նույնիսկ 15 տարի հետո ժամանակին բարձր բերքատվություն ապահովող շատ վարելահողեր շարունակում են մնալ անմշակ, որովհետեւ դրանց մաս-մաս շահագործումը շահավետ չէ։

Գյուղատնտեսական հողերի մասնավորեցմանը Ռ.Քոչարյանը չի մասնակցել։ Փոխարենը՝ նրա նախագահության տարիներին ստեղծվեցին պայմաններ գյուղտեխնիկայի համալրման համար։ Սկսած 1998 թվականից իրականացվել են մի շարք դրամաշնորհային ծրագրեր, որոնց շնորհիվ Հայաստան են ներմուծվել եւ շուկայականից էապես ցածր գներով գյուղացիական տնտեսություններին են մատակարարվել շուրջ 110 հացահատիկահավաք կոմբայն եւ 745 միավոր տարբեր տեսակի տրակտոր։

Ռ.Քոչարյանի նախագահության տարիներին իրացվել են արտադրական նշանակության հողատարածքներ, ընդ որում, հիմնականում Երեւանում։ Դրանք այն հողերն են, որոնք հատկացվել են քաղաքաշինական ծրագրերի իրականացման նպատակով։

Ի վերջո, մայրաքաղաքում կառուցվեցին բազմաթիվ շենքեր, կյանքի կոչվեց «Հյուսիսային պողոտայի» ձեւավորման գաղափարը եւ այլն։ Այս ամենը նպաստավոր ազդեցություն թողեց Հայաստանի ամբողջ անշարժ գույքի շուկայի վրա։ Եթե մինչ այդ անշարժ գույքի գները անընդհատ իջնում էին, ապա մայրաքաղաքում մեկնարկած լայնածավալ շինարարությունից հետո դրանք սկսեցին թանկանալ։

Այժմ տեսնենք, թե ինչ է տեղի ունեցել արտադրական ձեռնարկությունների մասնավորեցման ոլորտում։

1997-2007թթ., որը համընկնում է Ռ.Քոչարյանի վարչապետության եւ նախագահության տարիների հետ, Հայաստանում մասնավորեցվել է շուրջ 4590 օբյեկտ։ Ընդհանուր առմամբ դրանից պետությունը ստացել է ավելի քան 122 մլրդ դրամ եւ 108 մլն դոլար։

Ռ.Քոչարյանի նախագահության տարիներին փոփոխություն կատարվեց մասնավորեցման հայեցակարգում։ Եթե մինչ այդ պետական գույքը օտարվում էր սեփականաշնորհման սերտիֆիկատներով, առանց որեւէ պայմանի, ապա 1998 թվականից վերանայվեց այդ մոտեցումը։ Դադարեցվեց, այսպես կոչված, անհեռանկար վաուչերային սեփականաշնորհումը։ Փոխարենը՝ պետական գույքը սկսվեց մասնավորեցվել ներդրումային փաթեթով հանդերձ։ Դրանով սեփականատերերը ստանձնում էին նաեւ թե՛ ընկերությունները գործարկելու, եւ թե՛ աշխատատեղեր ապահովելու պարտավորություններ։ Այս մոտեցումը հնարավորություն տվեց վերաշահագործել տարիներ շարունակ անգործության մատնված բազմաթիվ ձեռնարկություններ։

Լ.Տեր-Պետրոսյանի նախագահության տարիներին, երբ սկսվեց մասնավորեցման գործընթացը, ապապետականացվել է 4917 օբյեկտ։ Այսինքն՝ շուրջ 230-ով ավել, քան 1997-2007թթ.։ Ընդհանուր առմամբ այս շրջանում մասնավորեցումից պետությունը ստացել է ընդամենը 40,2 մլրդ դրամ, որը 4,5 անգամ պակաս է, քան 1997-2007թթ. ստացված դրամական մուտքերն են։

Եթե ընդունենք, որ Ռ.Քոչարյանը պետական օբյեկտները վաճառել է «խորհրդանշական» գնով, ապա կարելի է ասել, որ Լ.Տեր-Պետրոսյանը դրանք ուղղակի նվիրել է։ Ասենք՝ Երեւանի «Արարատ» գինու կոմբինատը 1996թ. վաճառվել է ընդամենը 200 հազար դոլարով։ Եւս մոտ 1 մլն դոլար կազմել են պետական բյուջեի եւ այլ կազմակերպությունների նկատմամբ կուտակված պարտքերը։

Ի դեպ, դա եղել է յուրահատուկ քաղաքականություն մասնավորեցման գործընթացում։ Այդպիսի պարտքեր ունեցել են մասնավորեցված գրեթե բոլոր ձեռնարկությունները։ Շատ դեպքերում, պետության կողմից տնօրինվող ձեռնարկությունները դիտավորյալ դրել են պարտքերի տակ, սնանկացրել եւ իրացրել չնչին գումարներով։

Պանրի մի ամբողջ գործարան վաճառվել է ընդամենը 20 վաուչերով, որի շուկայական արժեքն ընդամենը 3-4 հազար դրամ էր։ Դժվար չէ հաշվել այդ գործարանի մասնավորեցման գինը, որը տեղի է ունեցել սեփականաշնորհման առաջին փուլում։ Այսպիսի օրինակներ, անշուշտ, կարելի է երկար թվարկել, բայց դրանից երեւույթի էությունն ամենեւին չի փոխվում։

Էժան գներով եւ առանց պարտավորությունների ձեռնարկությունների վաճառքը հանգեցրեց դրանց արագ քայքայմանը։ Շատ գործարաններ, որոնք վաուչերներով հաջողացրել էին իշխանությանը մոտ կանգնած, այսպես կոչված, սկսնակ գործարարները, ապամոնտաժվեցին եւ որպես մետաղի ջարդոն արտահանվեցին։

Պատահական չէր, որ Լ.Տեր-Պետրոսյանի նախագահության տարիներին արդյունաբերության 1 տոկոս աճի պայմաններում արտահանումը հանկարծ ավելանում էր 25-26 տոկոսով։ Սակայն սա այլ թեմա է, որին կանդրադառնանք առաջիկայում։

Ս.ԲԵԳԼԱՐՅԱՆ

ՍԱԲԻՆԱ ՖՐԵՅԶԵՐ. ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԱՄԲՈՂՋԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՃԱՆԱՉՈՒՄԸ ՉԻ ԲԱՑԱՌՈՒՄ ԼՂ ԿԱՐԳԱՎԻՃԱԿԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ

Ա. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

«Եվրոմիության անդամ երկրները ճանաչում են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, բայց դա չի նշանակում, թե նրանք դեմ են Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը իրենց ապագա կարգավիճակը որոշելու իրավունք տրամադրելուն», ադրբեջանական «Դեյ.ազ» գործակալությանը տված հարցազրույցում նման կարծիք է հայտնել Միջազգային ճգնաժամային խմբի Եվրոպայի հարցերով ծրագրերի ղեկավար Սաբինա Ֆրեյզերը:

Ըստ Ֆրեյզերի, Եվրոմիությունը ղարաբաղյան հարցի կարգավորման գործում կարող է ավելի մեծ դերակատարություն ունենալ առանձին, հատուկ ներկայացուցչի միջոցով, հատկապես դիտորդական գործառույթների իրականացմամբ: Թե կարգավորման ինչ մոդել է հավանական ԼՂ հարցում` Ֆրեյզերը Եվրոմիության կտրվածքով գտնում է, որ ԵՄ անդամները համաձայնեցված ընդհանուր կարծիք չունեն՝ Լեռնային Ղարաբաղը պիտի լինի Ադրբեջանի մաս, թե՞ առանձին պետություն:

Առավել հետաքրքրական է, որ, Սաբինա Ֆրեյզերի կարծիքով, Եվրոմիության երկրները բնավ էլ շահագրգռված չեն ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում առավել մեծ դերակատարություն ունենալու, ավելին, Մինսկի խմբում ընդգրկվելու մեջ, քանի որ նրանք լիուլի բավարարված են բանակցությունների ներկա ձեւաչափով: Ինչ վերաբերում է ՄԱԿ-ի ներգրավմանը այս հարցում, ապա Ֆրեյզերը «Դեյ.ազ»-ին կարծիք է հայտնել, որ երկու զուգահեռ միջնորդական առաքելությունների, անգամ երկու բանակցային գործընթացների պարագան ոչինչ չի տա:

Ինչ վերաբերում է ներկայումս Մինսկի խմբի առաջարկած փաստաթղթին ու դրանում չհամաձայնեցված կետերին, ապա, ըստ Ֆրեյզերի, այդ սկզբունքներն առաջ գնալու ամենալավ ճանապարհն են: «Ադրբեջանն արեց հնարավորը հիմնարար սկզբունքներում օկուպացված 7 շրջանների ազատման եւ փախստականների վերադարձի, այդ թվում` Լեռնային Ղարաբաղի տարածք, հարցը մտցնելու համար: Հիմնական տարաձայնությունը Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջն է: Հայաստանը պնդում է, որ ԼՂ անկախության հնարավորությունը ընդգրկվի հիմնարար սկզբունքներում, Ադրբեջանը կտրականապես դեմ է: Ես անձամբ գտնում եմ, որ ԼՂ կարգավիճակի որոշումը պետք է հետաձգվի, երբ կվերականգնվի հայերի ու ադրբեջանցիների փոխադարձ վստահությունը»:

Countries yielding to Azerbaijan’s provocations hamper Karabakh process

If one of the sides speaks of one principle and completely ignores the other, it seriously hampers talks for the Nagorno Karabakh conflict settlement, Armenia’s Foreign Minister Edward Nalbandian said when commenting on priority of the principle of territorial integrity Azerbaijan constantly mentions about.

“The countries, which yield to Azerbaijan’s provocations, undermine the peace process. No one should doubt that the conflict can be resolved only through recognition of the NKR people’s right to self-determination,” he said. “Some 80 states were recognized in 1950-ies. Majority of current 192 UN member states became independent through their right to self-determination.”

“It’s obvious that oil and gas income create an illusion of power. This illusion was the main cause of Karabakh war, the consequences of which are well known to everybody,” the Minister said

ՎԻԼԻ, ԴՈՒ ԽԵՆԹ ԵՍ, ՀԱՆՃԱՐԵՂ ՈՒ ԱՆԿՐԿՆԵԼԻ ԽԵՆԹ

Մեր հանճարեղ խենթերից ամենահմայիչներից է Վիլյամ Սարոյանը, որի անունը յուրաքանչյուր հայ լսում է այս մեծ աշխարհը ճանաչելու առաջին քայլերի հետ: Լսում ենք ու քիչ անց սկսում ինքներս հպարտորեն ու արժանապատվությամբ կրկնել, թվել այն անունների շարքում, որոնք մեր ճակատը բաց են պահում քաղաքակրթության անդաստանում:

Շատ է մերը: Եվ հայի ճակատագիրը շատ է իրենը: Արմատները խորը` խրված անմոռանալի Բիթլիս «լեռնանիստ քաղաքի», ավերված հայրական տան հիմքերի մեջ, որովհետեւ «Բիթլիսը իմ ժողովրդի քաղաքն է...», բացատրում է նա օտարին, աշխարհին ու չի սպասում, որ տեսնի հասկացա՞վ օտարը, անսա՞ց աշխարհը...

Եղեռնից ու բարբարոս վայրագի ճանկից մազապուրծ, փրկված, չխուսափեց, սակայն, որբի ճակատագրից: Մի ողջ ազգ, ողջ սերունդ էր որբացած, Վիլին չէր կարող խուսափել, փրկվել... որբությունից: Շատ էր մերը: Եվ ճակատագիրը շատ էր հայի...

Օտարի որոմնախառն հացը դառն է հայի քիմքին` պնդում էր Խրիմյան Հայրիկը: Ուրեմն, հայի ճակատագիրը այդ հացից էլ պիտի անխուսափելիորեն փշրանքներ տար, «բաժին հաներ» փոքրիկ Վիլիի համար. «Հայերը ստորակարգ էին համարվում, նրանք չսիրված էին եւ ես մի հայ էի...»: Դպրոցահասակ, փոքրիկ Վիլին հենց սկզբից կարողացավ հասկանալ, տեսնել, անվրեպ գնահատել իրավիճակն ու ճշտել իր տեղը մեքսիկացի, իսպանացի, խափշիկ ու Աստված գիտե, թե ուրիշ ինչ ծագմամբ մանչուկների շարքում: «Ես պարծենում էի` լինելով մեկը ամենաարհամարհվածներից եւ ատվածներից: Ես ուզում էի, որ արհամարհողները եւ ատողները հաստատ վստահ լինեն, թե ով էի ես, որին, իհարկե, իրենք ատել էին» («Պարտվողը», թարգմանությունը Ա. Սարյանի): Թե ճակատագիրը հայի էլ չլիներ, այս տողերը հուշում են, որ Վիլին, իր ձեռքով, ուժով կդարձներ հայի:

Կարդացող հայի առաջին ծանոթությունը Վիլյամ Սարոյանի հետ տեղի է ունենում վաղ պատանեկության շրջանում (արժե հիշել, որ Վիլյամ Սարոյանն էլ Վիլյամ Սարոյանին ճանաչել է մոտավորապես այդ տարիքում եւ խոստովանում է, թե հանդիպումը հետաքրքիր էր, անգամ անմոռանալի): Վաղ պատանեկությունից մեր սիրելի ուղեկիցներն են դառնում Հոմերը, Մարկուսը, Ջոնին: Ու մենք հանգամանքների բերումով շուտ հասունացող մեր տեսակով շատ շուտ հասկանում, գլխի ենք ընկնում, որ մարդկային համաշխարհային կատակերգության թատերաբեմում, մեր սիրտը մնալու է մեր բաժին լեռներում:

Կարդացող հայը Սարոյան սկսում է «ըմբոշխնել» վաղ պատանեկությունից ու վերընթերցում է մինչեւ խոր ծերություն, քանզի ամեն տարիք իր Սարոյանն ունի` մանկան համար` պարզ, անգամ պարզունակ, զարմացած, մեծի համար` իմաստուն, փիլիսոփա ու խոհուն, բայց միշտ անուղղելիորեն լավատես: Ու բոլոր տարիքներում, սարոյանական անկեղծ հիացմունքով ու հրճվանքով ենք ընդունում ցանկացած նոր ժողովածու, թող, որ այն պարունակի նաեւ նախորդ հրատարակություններից գործեր, միեւնույն է, նոր է: Դրանք մեր «սեղանի» գրքերն են: Շատ են մերը: Այս հրաշալի փաղանգին սարոյանական տարում եկավ ավելանալու նաեւ բանասիրության թեկնածու Ասատուր Սարյանի կազմած «Մարդկության տունը» ժողովածուն, որը լույս է ընծայել ԵՊՀ հրատարակչությունը: Հատկանշական է, որ կազմողը գիրքը օժտել է շատ հանգամանալից, հիմնավոր, երեխաների մտահորիզոնը լայնացնող, խորացնող ծանոթագրություններով, առաջաբանով:

Կազմողն այս անգամ բոլորովին նոր ելակետից է մոտեցել ահռելի ժառանգությանը, ի մի է բերել 1930-50-ականներին տպագրված գործերը, որոնք առնչվում են դպրոցական թեմային: Դպրոց... Բոլոր ժամանակների հանճարները պնդում են, թե դպրոցը ստեղծված է միջակությունների համար (գուցե ա՞յդ է պատճառը, որ մեր լեզվում այն կոչվեց միջնակարգ): Սարոյանն էլ խոստովանում է. «Ես ատում եմ դպրոցը: Ես ատում եմ այդօրինակ օրենքն ու կարգ ու կանոնը»: Ու նա գրում էր, որ դպրոցը դադարի «ազատ ու սուր մտքի բանտ լինելուց», որովհետեւ` «Ցանկությունս է, որ երեխաները միշտ լավ զգան»:

Ահա՛, այս տեսակետից շատ կարեւոր ու հատկանշական է, որ ժողովածուն կազմողը` Ասատուր Սարյանը, շուրջ 15 տարի է, ինչ ղեկավարում է Երեւանի Ն. Գոգոլի անվան թիվ 35 դպրոցը: Ակնհայտ է, որ Սարյանը մանկուց սիրում է Սարոյանին, դասեր է առել նրանից, իսկ դա նշանակում է, որ մեր դպրոցում երեխան ավելի լավ կզգա իրեն...

ԱՆԻ ԽՈՒԴԱՎԵՐԴՅԱՆ

ՓՈԽԵԼ Է ՊԵՏՔ ՈՉ ԹԵ ԿԱՀՈՒՅՔԸ, ԱՅԼ ԱՂՋԻԿՆԵՐԻՆ

Պատմում են, որ ականավոր կենսաբան Ալֆրեդ Կյունը Ավստրիայի գիտությունների ակադեմիայում իր զեկույցը մի անգամ ավարտեց Գյոթեի խոսքերով. «Մտածող մարդու գերագույն երջանկությունն է՝ ըմբռնել ըմբռնելին եւ անվրդով հարգել անըմբռնելին»։

Ասելով դա, գիտնականը մի պահ լռեց, հետո բողոքալից բարձրացրեց ձեռքն ու հնչեղ ձայնով, խլացնելով արդեն դղրդացող բուռն ծափահարությունները, բացականչեց. «Ո՛չ, պարոնայք։ Բնավ ոչ անվրդով, ո՛չ»։

Այդպես էլ «Շաբաթական վարկանիշի» պարագայում է։ Ի դեմս հայրենի քաղաքական գործիչների, մենք ցանկանում ենք ըմբռնել նաեւ անըմբռնելին։ Չենք վախենում զրկել նրանց աստվածային հատկանիշներից՝ ներթափանցելով էության խորքերը։ Եւ հայրենի քաղաքական գործիչներն իրենց զարմանահրաշ հատկանիշներից որեւէ մեկի գիտական բացատրությունից հետո երբեք չեն հայտնվում տոնավաճառային մերկացված շառլատանի դրության մեջ, որը կորցրել է հրաշագործի հեղինակությունը։ Քանզի յուրաքանչյուր մանրէ հայոց աշխարհում գիտի, որ իրենք կատարելության մարմնացում են։

Գիտնականները ժամանակին չափազանց հետաքրքիր գիտափորձ անցկացրին գետածածանի նկատմամբ։ Նրանք հեռացրին ձկնիկներից մեկի ուղեղի այն մասը, որը պատասխանատու է վտառային միավորման ռեակցիաների համար։ Գետածածանը դրանից հետո միանգամայն նորմալ տեսք ուներ, սովորականի պես ուտում էր ու լողում, եւ նրա պահվածքի միակ առանձնահատկությունն այն էր, որ բացարձակապես ուշադրություն չէր դարձնում. լողո՞ւմ է իր հետեւից ընկերներից մեկնումեկը, թե՞ ոչ։

Եթե ծածանը կեր էր տեսնում կամ որեւէ այլ պատճառով ցանկանում մի կողմ թեքվել, ապա վճռականորեն անում էր դա՝ ոչ մեկի վրա ուշադրություն չդարձնելով։ Եւ ահա թե ինչ էր այդ ժամանակ կատարվում. ամբողջ վտառը հետեւում էր նրան։ Փաստորեն վիրահատված կենդանին հենց իր արատի շնորհիվ դարձավ անվիճելի ֆյուրեր։

Կարծում ենք, գրեթե համանման ձեւով է ազատագրական շարժման առաջնորդ դարձել նաեւ նախկին նախագահ ԼԵՎՈՆ ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ, որն անցած շաբաթ հայտարարեց. «Մեր պահանջները չկատարելու դեպքում, օգոստոսի 1-ից սկսած շարժման գլխավոր կարգախոսը կլինի հայտարարել Սերժ Սարգսյանի հրաժարականը եւ արտահերթ նախագահական ընտրությունների անցկացումը»։

Դե՞։ Եւ ինչո՞վ է տարբերվում սույն ֆյուրերը վիրահատված գետածածանից։ Համենայն դեպս՝ ներկայացված վերջնագիրը վկայում է նեոբոլշեւիկների պարագլխի մտավոր ծայրահեղ դեգրադացիայի մասին, ինչի համար ավազակապետության ոչ մի արատն արդեն արդարացում չէ։ Եւ դեռ դժգոհում են, որ ընդդիմությունը կրում է մի պարտությունը մյուսի հետեւից։ Անառականոցի մասին հին անեկդոտում համանման իրավիճակում խորհուրդ էր տրվում փոխել ոչ թե կահույքը, այլ աղջիկներին։

Ինչեւէ, մարդիկ, ինչպես հայտնի է, բաժանվում են իրենց մեղսագործ համարող արդարակյացների եւ իրենց արդարակյաց համարող մեղսագործների։ Միանշանակ երկրորդ խմբին պատկանող եւ -4 միավոր ստացած Տեր-Պետրոսյանն իր ներկայիս ողջ գործունեությունը խարսխում է ցինիկ ստի վրա, եւ դրա փայլուն ապացույցն էր վերջին միտինգը։

Հիշո՞ւմ եք, թե ինչպես է Մեծ ինկվիզիտորը Դոստոեւսկու վեպում ասում. «Ոչ, մեր սրտին թանկ են նաեւ թույլերը։ Նրանք արատավոր են ու խռովարար, բայց ի վերջո հենց նրանք կդառնան խոնարհ ու հնազանդ։ Նրանք կզարմանան՝ մեզ նայելով, եւ աստվածներ կհամարեն մեզ այն բանի համար, որ առաջնորդելով իրենց, համաձայնվել ենք դիմանալ ազատությանը եւ իշխել իրենց նկատմամբ։ Բայց մենք կասենք, թե հնազանդ ենք Քեզ եւ իշխում ենք հանուն Քեզ։ Մենք նորից կխաբենք նրանց։ Հենց այդ ստի մեջ էլ ամփոփված կլինի մեր տառապանքը, քանզի մշտապես ստիպված կլինենք ստել»։

Ժամանակին Վլադիմիր Մայակովսկին գրում էր. «Եթե հանկարծ / թանգարանում / որպես նմուշ ցուցադրվի / արտասվող բոլշեւիկ, / ապա ամբողջ օրը / թանգարանը լի կլինի / պարապ-սարապ մարդկանցով։ / Հարկավ. / նման բան / դարերով էլ չես տեսնի»։

Չգիտեմ՝ արտասվող բոլշեւիկների առումով ինչպես, բայց հիրավի լավ քաղաքական գործիչն իսկապես հազվագյուտ ապրանք է, որը կարիք ունի եթե անգամ ոչ թանգարանի, ապա թանգարանային վերաբերմունքի՝ հաստատ։ Այժմ խոսենք հենց այդպիսի մեկի մասին։

Իրենց վերջին միտինգում ազատագրական շարժման առաջնորդները տառապագին փորձում էին հասկանալ, թե ովքեր են իրենք եւ ինչ են անելու հիմա այդ երջանկության հետ։ Ինչպես միշտ, մտավոր ջանքերի կենտրոնում հայտնվեց ՀԺԿ փոխնախագահ ԳՐԻԳՈՐ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ։ Մտքի արիությունն այդ մարդու մեջ մրցակցում է միայն իր իսկ բարոյական կատարելության հետ, ինչը երեւում է հենց թեկուզ հետեւյալ հայտարարությունից. «Մեկ անգամ եւս փաստում ենք. գոյություն ունի այսօր մեկ ճանապարհ՝ տվեք հրաժարական ու հեռացեք։ Սա է միակ ճանապարհը, սա է միակ փրկությունը»։

Ճանաչելով նախկին պատգամավորին՝ որպես ծայրաստիճան ազնիվ ու սկզբունքային մարդու... այսինքն՝ ես չեմ ճանաչում նրան ո՛չ որպես ազնիվ, ո՛չ էլ սկզբունքային մարդ, բայց կարո՞ղ է այդպիսին չլինել Դեմիրճյանի տեղակալը. ահա ուրեմն, չեմ կասկածում, որ կհասնի ողջ հանցավոր վարչախմբի հրաժարականին։ Այո... կարծես թե հասակն առած մարդ է այդ -2 միավոր ստացած Գ.Հարությունյանը, մինչդեռ իրականության ընկալման թարմությամբ ասես ծծկեր լինի։

Լավ, հրաժարականի հարցը համարենք լուծված, բայց ի՞նչ է լինելու հետո։ Մենք, բնականաբար, ամեն կերպ ողջունում ենք ազատարարների զարմանահրաշ բազմազանությունը, բայց լեզու կգտնե՞ն արդյոք նրանք միմյանց հետ հաղթանակից հետո։

Մասնագիտական գրականության մեջ նկարագրված է մի չափազանց հետաքրքիր գիտափորձ, որը կարող է տալ սույն հարցի պատասխանը։ Գիտնականները տարբեր տեղերից բռնած առնետներին միասին փակում էին ընդարձակ վանդակում, որտեղ նրանց համար ստեղծված էին միանգամայն բնական պայմաններ։ Սկզբում առանձին կենդանիները կարծես թե վախենում էին իրարից։ Հարձակվելու տրամադրություն նրանք չունեին։

Իսկապես ագրեսիվ նրանք դառնում էին միայն այն ժամանակ, երբ սկսում էին վարժվել միմյանց եւ յուրացնել տարածքի հատվածները։ Այդ ժամանակ սկսում էին զույգեր ձեւավորվել տարբեր տեղերից վերցրած, իրար անծանոթ առնետներից։ Եթե միաժամանակ առաջանում էր մի քանի զույգ, ապա դրան հաջորդած մարտերը կարող էին չափազանց երկար շարունակվել։ Իսկ եթե զույգերից մեկը ձեւավորվում էր մյուսներից քիչ ավելի շուտ, ապա ամուսինների միավորված ուժերն այն աստիճան էին ճնշում վանդակում նրանց դժբախտ հարեւաններին, որ զույգերի հետագա ձեւավորումն անհնար էր դառնում։

Միայնակ առնետներն ակնհայտորեն իջեցվում էին ստորին դասի, եւ այդուհետ զույգը հետապնդում էր նրանց անդադար։ Նույնիսկ չափազանց մեծ վանդակում նման զույգին, որպես կանոն, երկու-երեք շաբաթն էլ բավական էր, որպեսզի վերացներ մնացած բոլոր բնակիչներին, այսինքն՝ 10-15 ուժեղ, հասուն առնետների։

Ողջ աշխարհում երեխաները, ընդօրինակելով մեծերին, խաղում են տուն-տունիկ եւ կռիվ-կռիվ։ Անտիկ հասարակություններում նրանք խաղում էին սրբազան ծիսակատարություններ ու առասպելական հերոսներ, միջնադարյան Եվրոպայում երեխաները տարված էին դատարան, դատավճիռ ու մահապատիժ խաղալով։ «Մեծական» խաղը մանկական ենթամշակույթի «մշտակայություններից» մեկն է, աշխարհի պես հին ու անսահման բազմադեմ։ Մեծահասակները սյուժեներ են հուշում երեխաներին իրենց խաղերի համար։ Երբեմն նրանք անում են դա միանգամայն գիտակցաբար։

«Հանրապետության» քաղխորհրդի փոքրիկ անդամ ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑԸ զօր ու գիշեր խաղում է «հեղափոխություն» ուշագրավ խաղը։ Ահավասիկ անցած շաբաթ էլ նա հայտարարեց. «Այն նույն հետեւողականությամբ, որ մենք արդեն երկրորդ անգամ ոստիկանությունից եւ այս ավազակապետությունից ազատում ենք Մատենադարանը, նույն հետեւողականությամբ պետք է Հայաստանը դարձնենք ազատ, անկախ երկիր»։

Այո... Պետք է կողքից եւս մի գլուխ աճեցնես, որպեսզի հասկանաս, թե ինչ է ուզում -2 միավոր ստացած Ս.Սուրենյանցը։ Նույնիսկ չգիտենք, թե ինչ ախտորոշում տալ սրան։

Թեպետ, ամերիկացի նշանավոր հոգեբույժ Կարլ Մենինգերը հավաստիացնում է, որ իրականում գոյություն ունեն ոչ թե տարբեր հոգեկան հիվանդություններ, այլ միայն մեկը, եւ որ յուրաքանչյուր մարդ ժամանակ առ ժամանակ հակված է դրան այս կամ այն չափով։ «Մենք պնդում ենք,- գրում է Մենինգերը,- որ գոյություն ունեն վիճակներ, որոնց առավել համապատասխանում է «հոգեկան հիվանդություն» անվանումը։ Բայց հիվանդության տարբեր տեսակներին եւ կլինիկական պատկերներին այդչափ մեծ կարեւորություն տալու փոխարեն, առաջարկում ենք իմաստավորել հոգեկան հիվանդության բոլոր դրսեւորումները որպես միասնական ինչ-որ բան, որն իր էությամբ տարբերակվում է լոկ քանակապես»։

Դե իսկ ընդհանուր առմամբ՝ ինչո՞վ այս Գավրոշը հերոս չէ, ընդօրինակման ինչո՞վ նմուշ չէ։ Ես նույնիսկ հուշարձան կկանգնեցնեի նրա պատվին. միանգամից, առանց նախնական քննարկումների։ Որպեսզի մարմարե կամ բրոնզե տեսքով վեր խոյանար ավազակապետությունից ազատագրված Մատենադարանի տարածքում։ Եւ պարզած ձեռքով մատնացույց աներ մնացյալ բոլորին ճշմարտության, արդարության եւ ազատության կանխադրույթները։

ՊԱԿ-ի նախկին ղեկավար ԴԱՎԻԹ ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆԻՆ մենք օրերս անդրադարձել ենք, բայց սյուժեն սրընթաց զարգանում է, եւ ամենահետաքրքիրն այդ նոր շրջադարձում այն է, որ մեր հերոսը հանկարծ խոսեց օրենքի մասին։ Քանզի դա, եթե խորը մտածենք, չափազանց ծիծաղելի է։ Շահնազարյան եւ օրենք։ Սուրբ ինկվիզիցիային կից հակահրդեհային կոմիտեի պես մի բան։

Թեպետ, դատեք ինքներդ։ Անցած շաբաթ նա հայտարարեց. «Իշխանությունները թող հասկանան, որ այն օրենքները, որոնք իրենց համար այսօր գոյություն չունեն, այդ նույն օրենքներով իրենք կանգնելու են դատարանի առաջ՝ մեղադրյալի աթոռին»։

Մի կողմ թողնենք գործի տեխնիկական կողմը, թեեւ, անշուշտ, հետաքրքիր կլիներ տեսնել մեղադրյալի աթոռին կանգնածին։ Այստեղ ուրիշ բան է կարեւոր։ Այն, որ այսօր օրենքի մասին դատողություններ են անում -3 միավոր ստացած Դ.Շահնազարյանի պես անձնավորությունները, մեղավոր են ոչ թե իրենք, այլ Ֆիլիպ Պինելը, որը 1793 թվականին փարիզյան Բիսետր հիվանդանոցում աշխարհում առաջին անգամ արգելեց խցերում կատաղի հոգեկան հիվանդներին գամող շղթաները։ Եւ հիմա մենք սրանց ձեռքը կրակն ենք ընկել։

Ի դեպ, ուշադրություն դարձրեցի՞ք Շահնազարյանի տոնի կտրականությանը։ Այնինչ դեռ Պողոս Առաքյալը, դիմելով նրանց, ովքեր ասում են. «Այսօր կամ վաղը կգնանք այսինչ քաղաքն ու կապրենք այնտեղ մեկ տարի, եւ կզբաղվենք առեւտրով ու եկամուտ կստանանք», ուսուցանում էր. «Փոխանակ ասելու՝ «Եթե Աստված կամենա եւ ողջ լինենք, ապա կանենք այս կամ այն», դուք՝ լինելով ամբարտավան, սնապարծ խոսքեր եք ասում. այդօրինակ ցանկացած սնապարծություն չարիք է»։

Կազատագրվի՞ երբեւէ հայոց աշխարհն այդ ինքնասիրահարված ու ինքնավստահ խելագարներից։ Դժվար թե։ Մեզանում տարածքն օդափոխելու ցանկացած փորձ ավարտվում է «փակե՜ք պատուհանը, փչո՛ւմ է» ճիչերով։

Ասենք, ամեն ինչ կախված է Աստծո կամքից։ Այո, հենց այդպես է որ կա։ Համենայն դեպս՝ մերօրյա Հայաստանում։ Քանզի պետության կամքից երկրում գրեթե ոչինչ կախված չէ։ Հակառակ դեպքում հայրենի հեռուստաալիքները ամերիկյան անվերջանալի մարտաֆիլմերի փոխարեն վերջապես կցուցադրեին վավերագրական քրոնիկայի կադրեր. ձախողված պետական հեղաշրջման կազմակերպիչ Տեր-Պետրոսյանի ձերբակալությունը։

Քաղաքական գործիչներին հետեւում էր ԳԱԳԻԿ ՄԿՐՏՉՅԱՆԸ

Ադրբեջանը ժամանակակից տեխնիկա է ցուցադրել

Անցած շաբաթ Բաքվում կայացած զորահանդեսի ժամանակ Ադրբեջանը անսովոր անկեղծությամբ նոր ռազմական տեխնիկա է ցուցադրել, ինչը պետք է մտածելու առիթ տա հայկական կողմին», - գրում է Վաշինգտոնում լույս տեսնող Armenian Reporter թերթը:

«Նոր համակարգերի տվյալներն այնպիսին են, որ հայկական կողմի համար ավելի դժվար են դարձնում հաջողությամբ դրանց դիմակայելը», - կարծիք է հայտնում թերթի մեկնաբանը:

Նրա վկայությամբ՝ հունիսի 26-ին տեղի ունեցած զորահանդեսի ժամանակ ցուցադրվել է SS-21 մակնիշի «երկիր - երկիր» բալիստիկ հրթիռների առնվազն երեք տարատեսակ: Կախված արդիականացման աստիճանից՝ այս հրթիռները ունակ են կրելու մոտ 500-կիլոգրամանոց մարտագլխիկներ, որոնք կարող են հասցվել 15-ից 120 կիլոմետր հեռավորության վրա, ընդ որում նշանակետից շեղումը կազմում է ընդամենը մի քանի մետրից մինչեւ 50 մետր:

Երեւանը գտնվում է Նախիջեւանի սահմանից 70 կիլոմետր, իսկ Ադրբեջանի Գեդաբեկի սահմանամերձ շրջանից՝ 100 կիլոմետր հեռավորության վրա, ինչը Հայաստանի մայրաքաղաքը խոցելի է դարձնում երկու ուղղություններից էլ:

«Միջազգային համաձայնագրերը պահանջում են, որ ցանկացած պետություն նման սպառազինության մասին պարտադիր տեղեկացնի համապատասխան միզազգային մարմիններին: ՄԱԿ-ի սովորական սպառազինությունների ռեգիստրը մինչեւ 2007 թվականի օգոստոսը նման զեկույց Ադրբեջանից չէր ստացել, ինչը նշանակում է, որ կամ Ադրբեջանը այդ արդիական զենքը բոլորովին վերջերս է ձեռք բերել, կամ պարզապես հարկ չի համարել տեղեկացնել դրա մասին», - գրում է թերթը:

Բաքվում Ուկրաինայի դեսպան Բորիս Կլիմչուկը հաստատել է, որ զորահանդեսի ժամանակ ցուցադրված զինատեսակների մեծ մասը ձեռք է բերվել Ուկրաինայից:

Armenian Reporter-ի վկայությամբ՝ զորահանդեսի ընթացքում ցուցադրվել են նաեւ ռուսաստանյան արտադրության «Սմերչ» տիպի բազմագլխիկ հրթիռներ, ինչպես նաեւ թուրքական եւ իսրայելյան արդադրության զինատեսակներ, մասնավորապես, լրտեսական ինքնաթիռներ:

«Անցած շաբաթվա զորահանդեսը հստակ ուղերձ էր Հայաստանին եւ չի կարող ընկալվել զուտ որպես տոնակատարություն: Ցուցադրված սպառազինությունը եւ դրա ձեռքբերման եղանակը իրական արձագանք են ակնկալում թե' Հայաստանի զինված ուժերի կողմից, թե' արտաքին քաղաքականության բնագավառում», - եզրակացնում է թերթը:

State Dept.'s David Kramer Owes an Apology for Misusing "Anti-Semitism" Card Against Armenia

By Appo JABARIAN
Executive Publisher/Managing Editor
USA ARMENIAN LIFE Magazine

appojabarian@gmail.com

In a June 28 article titled "American Stick and Carrot," published by Yerevan-based Azg Daily, an opposition daily non-aligned with Ter-Petrossyan, commentator Armen Manvelian wrote: "During all his encounters in Armenia, Mr. [David] Kramer was emphasizing that 'Anti-Semitism in Armenia' was unacceptable. We can't disagree with such an idea, but first and foremost, let's try to understand what does Mr. Kramer have in mind when talking about 'Anti-Semitism.'"


One wonders why "Anti-Semitism" is being monopolized by Hebrew people when there are other Semitic languages: Arabic, Aramaic, Syriac-speaking peoples such as Christian and Muslim Arabs, Christian Assyrians and Chaldeans among others?

If the Deputy State Secretary means Anti-Hebrewism, then let's note that Mr. Kramer is in the wrong country to make that kind of statement. Right next door, in our two neighboring countries, Iran and Turkey, the "Anti-Hebrewism" or "Anti-Zionism" is much commonplace. In the first case, it is on state level, and in the second case, it has penetrated in the wide circles of society, wrote Mr. Manvelian.

If by doing so, Mr. Kramer wants to defend the Ter-Petrossyan extremist wing of the opposition then he has unwittingly validated the public notion that Ter-Petrossyan is the protégé of the Neo-Conservatives in Washington and the America Israel Political Action Committee (AIPAC).

In a June 27 open letter to former President Levon Ter-Petrosyan, Dr. Ishkhan Babajanian of the United States, an independent political thinker wrote to Ter Petrossyan: "I remember when you were elected as Armenian president. We liked you and we were very happy and enthusiastic. Your picture was hanging on my living room wall for many years, until March 2008, when your ruinous action started to divide Armenians and to destabilize Armenia (creating a new Azeri attack on March 4th in Levonarch). Now, once again you're going too far by attempting to declare the President of Artsakh Republic (Nagorno-Karabakh) a "Persona Non Grata" in Armenia. Your offensive remarks about Artsakh Army Defense Forces is nothing but an interference in Artsakh/Karabakh's internal affairs by discrediting the Armenian heroic Defense Forces. Also your statements are aimed at destabilizing and weakening the united Artsakh/Karabakh; and at creating hostility between Armenia's and Artsakh/Karabakh's Armenian people. This is not acceptable to the Armenian people and makes us suspicious of your intentions and that is why in Diaspora we question: 'Why do the West and the Turks prefer you to come to power?'"

In a June 26 a commentary titled "He Comes, He Sees, He Instructs," published in Yerevan-based "Hayots Ashkharh" daily (The Armenian World), Arthur Hovhannisyan wrote: "On June 25, Assistant US Secretary of State on Issues Regarding Democracy, Human Rights and Labor David Kramer gave a press conference in the US Embassy in Armenia, saying that 'My visit is aimed at familiarizing myself with the process of works in the spheres of politics and human rights,'" falsely claiming that during the recent months Democracy has "collapsed" in Armenia.

Regarding the implementation of journalistic work and the eradication of intimidation towards them, it is really ridiculous to speak about these so-called "restrictions on the freedom of press," when anywhere in the world despite any kind of intimidation, journalists usually do their work. It is another issue that we must struggle against these condemnable intimidations. By the way, "these intimidations are aimed not only against pro-opposition newspapers but also 'Hayots Ashkharh' and many other pro-governmental newspapers. These intimidations are prevalent even in the most developed European countries and the USA," underlined Hovhannisyan.

As for illegal demonstrations, "the freedom of demonstrations in many Council of Europe and European Union member countries the right to demonstrations is not exclusive. … According to the Constitutions of those countries and Human Rights International Basic Document, it is subject to legal restrictions. Touching upon those detained for their 'political stances,' Mr. Kramer simply avoided listing even one or two names of those 'political' detainees," clarified the daily. Regarding the inquest on March 1 sad events "does David Kramer or the State Secretariat possess any facts that refute the results of the inquest? Of course not! We asked the Deputy State Secretary whether or not he is familiar with the materials of the inquest," inquired the commentator.

"In my view, it is enough to say that I completely trust the information provided by my colleagues from the Embassy. Frankly I trust this information more than the inquest materials," retorted Mr. Kramer.

Mr. Hovhannisyan concluded: "I think it is quite clear from where Kramer's colleagues take the above-mentioned information." Obviously, that information is very suitable to Ter-Petrossyan's supporters and in turn suitable to Mr. Kramer. One wonders if Mr. Kramer is simply carrying out orders that are especially favoring the foreign policy objectives of his Neo-Conservative bosses in Washington and inside the Bush administration.

Referring to the political naiveté of certain leaders' surrogates, Manvelian added: "Incidentally, do you remember about 'Democracy and Human Rights?' In order to expand its hegemony around the world, the Soviet Union used to export 'Workers' Revolution,' and Ayatollah Khomeini spread the 'Islamic Revolution.' In this 21st century the best marketable brand seems to be 'Democracy and Human Rights.' In any case, The U.S. Deputy State Secretary's visit to Armenia has once more highlighted the bankruptcy of our political elites' provincial mentality in the ranks of both the pro-government and pro-Ter-Petrossyan supporters. The latter, not having any statesmen's way of thinking, is tying the future of an entire sovereign state to a statement made by a Western diplomat, and is trying to extract something out of it, by becoming joyous or sad with it."

"The U.S. official, who also met Ter-Petrossyan, singled out the continuing imprisonment of dozens of opposition leaders and activists, saying that he had "extensive discussions" on the issue with Prime Minister Sarkisian as well as Justice Minister Gevorg Danielian and Prosecutor-General Aghvan Hovsepian," reported Ruben Meloyan and Emil Danielyan in a June 25 article on www.armenialiberty.org.

"We did express concerns that the vast majority of people detained in connection with the March 1-2 events were from the opposition, And so we reiterated our hope that people detained for expressing their political views would in fact be released promptly," reportedly said Kramer.

But Mr. Kramer fails to mention that by uttering the word "opposition" in this case, he means the Ter-Petrossyan-led extremist wing of the main opposition. Of course most of the detained are from that particular group. My question: How come not a single member from other opposition groups was detained?

Because the other segments of the Armenian opposition have wisely refrained from falling to the extremist leaders' propaganda and instigations to get ample supply of rocks, iron bars and – reportedly- even hand grenades and handguns in order to use them against their own municipal authorities, and unarmed Armenian soldiers for the ultimate purpose of executing a coup d'état! Ten people died during the tragic events of March 1-2, and the culprits, and surely at the head of them Mr. Ter-Petrossyan, must be brought to Justice.

The June 20 demonstrations led by Ter-Petrossyan attracted a smaller crowd than he anticipated. However, this time the demonstrators were not instigated to resort to violence as their predecessors were on March 1, and obviously no one was arrested. In a rare glimpse of fairness, Mr. Kramer commended the authorities for not breaking up last Friday's rally.

In a separate meeting, Mr. Kramer encouraged Ter-Petrossyan's supporters to hold anti-government rallies in front of the U.S. Embassy in Armenia.

How about if a foreign diplomat came to Washington DC and encouraged American demonstrators to hold their demonstration in a certain location on American soil, a sovereign country, what would have been the reaction of American officials and the public?

During his meetings with Armenian officials and the ensuing news conferences, Kramer condemned Armenian state television for "making anti-Semitic comments in its continuing verbal attacks on Ter-Petrossyan. Citing the Jewish origin of Ter-Petrossyan's Russian-born wife Lyudmila," the state-controlled Public Television as well as some pro-government newspapers have alleged in recent weeks that the opposition "leader's" bid to return to power was part of a "Judaic-Masonic" conspiracy against Armenia.

The Armenian Premier was quoted as describing that rhetoric as "extremely condemnable and inadmissible." Justice Minister Danielian told the visiting U.S. official, however, that Public Television's controversial reports "can not be unequivocally deemed 'Anti-Semitic.'"

"For a country with a proud history of relations with the Jewish community and with the state of Israel, we made clear that anti-Semitism has no place in Armenia. … And based on the reaction that we heard from people in the government, it is my hope that there will be an immediate end to such rhetoric," said Kramer.

Mr. Kramer's exaggerated views on the so-called "Anti-Semitism" in Armenia, and his inflammatory rhetoric amount to slandering the Armenian people.

Since when officialdom America has began allowing individuals like Kramer in the U.S. State Dept, act like an official in the Foreign Ministry of Israel?

For how long more, will the Kramers of this world continue to abuse the "Anti-Semitism" card? What if Armenians accuse Mr. Kramer of "Anti-Armenism?"

By abusing the "Anti-Semitism" card, Mr. Kramer has rendered a major disservice to the righteous Jews who consciously abstain from such missteps. He owes Armenia and the Armenian People an apology for misusing the "Anti-Semitism" card against Armenia.

ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ «ԹԱՅՄՍԻ» ՕՆԼԱՅՆՈՒՄ

Պատմաբանների, լրագրողների եւ գիտաշխատողների ուշադրությունը հրավիրելով անգլիական հեղինակավոր «Թայմս» թերթի օնլայն հրապարակումներին (The Times:http//archive.timesonline.co.uk/tol/archive/#), Ժան Էսքիյանը մեկ օրինակ է բերում թերթի 1915 թվի սեպտեմբերի 25-ի համարից: Հոդվածը վերնագրված է` «Մի ամբողջ ազգի բնաջնջումը: Երիտթուրքերի քաղաքականությունը ընդդեմ հայերի»:

«Եթե պատերազմը հիմքից չի ցնցում ամբողջ աշխարհը եւ թողնում է, որ կարեւոր իրադարձությունները լռության մատնվեն, ապա անտարակույս քաղաքակիրթ աշխարհի բոլոր երկրներում հանրահավաքներ կանցկացվեն բողոքելու երիտթուրքերի հայկական քաղաքականության անմարդկային բնույթի դեմ:

Դա կարելի է ամփոփել մեկ նախադասությամբ, որ նրանք աստիճանական, բայց արդյունավետ ձեւով բնաջնջում են ամբողջ հայ ժողովրդին եւ ձերբազատվում հպատակ մի ցեղից:

Կարգը հետեւյալն է. ամեն մի հայկական գյուղից օրական այնքան մարդ են դուրս բերում, որքան գնացքները կարող են տանել: Երբ նրանց դուրս են բերում եւ ուղեկցորդի առաջնորդությամբ քշում դեպի Տավրոսի լեռները, որից այն կողմ այդ թշվառները, որ ընդամենը մի քանի օրվա սննդի պաշար ունեն, պետք է շարունակեն իրենց ճանապարհը դեպի հարեւան Մոսուլ, որտեղ իբր ապահով կլինեն:

Բայց իրականում այդ տարածքը ընդամենը անապատ է եւ մի քանի ժամվա ընթացքում քուրդ կամ բեդվին ասպատակների խմբերը թալանում են ու կողոպտում այդ անօգնական տղամարդկանց, կանանց եւ երեխաներին, որ ողջ մնացողները մահանում են սովից եւ ծարավից:

Նրանցից ոչ մեկը չի հասնում նախատեսված վերջնակետը: Ովքեր փորձում են փախչել այլ ուղղությամբ, սպանվում են թուրք հովիվների կողմից: Հուսահատ կանայք իրենց երեխաներին նետում են Եփրատ գետը, չտեսնելու համար նրանց տառապանքը: Ոմանք էլ նույնիսկ վաճառում են նրանց: Ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշան Ամերիկայի դեսպանին հայտնել է, որ մտադիր չէ փոխել իր քաղաքականությունը եւ որ «հայկական հարցը նրան զվարճացնում է»:

Փոքր Ասիայում եւ մասնավորապես հայկական շրջաններում տեղակայված ամերիկյան միսիոներական կազմակերպությունները աստիճանաբար թողնում են տարածքը դեսպանի խորհրդով:

Թուրքերի քաղաքականությունն ընդհանուր առմամբ վրեժխնդրության դրսեւորում է: Մահվան դատապարտվածներից յուրաքանչյուրը անմեղ քաղաքացի է»:

Հոդվածը ստորագրել է «թղթակիցը»:

Օնլայնում տեղադրվել են թերթի նյութերը 1875 թվից:

Հ. Ծ.

Russia, Azerbaijan Sign Strategic Agreement

BAKU (Combined Sources)--In a bid to bring Azerbaijan back into its energy orbit and cement Russia's hold over Caspian Sea energy, Russian President Dmitri Medvedev signed on Thursday a declaration of friendship and strategic partnership with Azerbaijan, which contained an unusually explicit statement of support for Azerbaijan's stance on the Nagorno-Karabakh Conflict.

"The two sides underlined the importance of a speedy resolution of the Nagorno-Karabakh conflict on the basis of respect for ... sovereignty, territorial integrity and the inviolability of a state's borders," said the declaration, which was penned during talks where Aliyev described the reocupation of Karabakh as "national goal No. 1."

"We are grateful to Russia for this position," Aliyev said after talks with Medvedev.

Azerbaijan agreed later Thursday to discuss selling gas to Russia, a prospect that could undermine a Western-backed project to bypass Russia and ship fuel from the Caspian Sea region directly to Europe.

The announcement was made by the head of Russia's gas giant Gazprom on the first day of President Dmitry Medvedev's regional tour aimed at securing Russia's role as the main link between Caspian and Central Asian gas and Europe.

"In the course of talks, Gazprom and Azeri colleagues decided to start talks;on the conditions for buying Azeri gas," Gazprom CEO Alexei Miller told reporters in Baku after Medvedev's talks with Azeri President Ilham Aliyev.

Russia is one of the world's largest gas producers but it needs to import the fuel from its ex-Soviet neighbors to cover its own needs and export gas to lucrative European markets.

Most of the gas from ex-Soviet states around the Caspian Sea flows into Russia's pipeline network. A push by the European Union and United States to court those states and build alternative export routes has alarmed Moscow.

Gazprom spokesman Sergei Kupriyanov said Russia was seeking a long-term contract with Azerbaijan and was ready to buy as much gas as Baku was willing to sell. Medvedev and Aliyev said more bilateral contracts were possible in the future.

Medvedev spared no effort to win the heart of Azerbaijan, a gas producer and a potential host of a trans-Caspian pipeline linking Central Asian fields and Europe.

"Azerbaijan is our strategic partner with whom we are linked by history and special kind of relations," Medvedev said in a statement after talks with Aliyev.

Russia, which brokered a ceasefire of the conflict in 1994, has a history of manipulating the Caucasus for its geostrategic gains. In the early stages of the conflict Moscow backed Azeri efforts to ethnically cleanse Karabakh's Armenian population .In the early 1920s, Stalin placed the Armenian enclave within Soviet Azerbaijan a move to tighten Moscow's grip over the Soviet Armenian Republic.

Although the Nagorno-Karabakh Republic gained its independence from Azeri rule at the collapse of the Soviet Union, Baku is vowing to restore its control over the historically Armenian territory by any means necessary, including an all out war.

Thursday's developments come as an increasingly belligerent Azerbaijan continues to undermine the legitimacy of the current Nagorno-Karabakh peace talks mediated by the OSCE Minsk Group.

In recent months, Azerbaijan has used diplomatic alliances to gain support for its territorial integrity doctrine by a number of international bodies, including the United Nations General Assembly. It has also been raising allegations in the Minsk Group and the Council of Europe against Armenia's position regarding the Nagorno-Karabakh conflict settlement process, claiming that an “Armenian occupation of Azeri lands” hampers the peace process. Official Baku has also hinted at its willingness to seek the dissolution of the OSCE's Minsk Group.

In the past few years Baku has been using its energy supplies to leverage its position in the Karabakh settlement process by embracing Western-backed energy projects including an oil pipeline to the Mediterranean built by a BP-led consortium, and a second link that pumps gas from Azerbaijan to Turkey.

Azerbaijan's BP-operated Shakh Deniz gas field will, at least initially, supply all the gas for Nabucco pipeline--an EU backed project to reduce dependence on Russian supplies.

Nabucco's backers also want Central Asian Turkmenistan, which has one of the world's biggest gas reserves, to feed its gas to Nabucco through a projected trans-Caspian pipeline.

Russia, which has struck a deal with Turkmenistan, Uzbekistan and Kazakhstan to upgrade the Soviet-era network of export pipelines to Europe last year, seeks to persuade Turkmen leaders against seeking alternative routes.

Turkmenistan and Kazakhstan are another two stops of Medvedev's trip which will last until Sunday.

ANCC calls to put an end to Turkish lies and misinformation

Turkish politicians and some Turkish media outlets are once again trying to mislead the international community with false news stories and by distorting facts on the Armenian Genocide, says a statement issued by the Armenian National Committee of Canada (ANCC).

Hurriyet, a leading Turkish daily, published (July 2) a news story under the “Turkish Thesis Regarding 1915 Events Adopted by OSCE” headline, which quoted Alaattin Buyukkaya, head of the Turkish group at the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE) Parliamentary Assembly in Astana, Kazakhstan. According, to Buyukkaya, the OSCE adopted the “motion submitted by the Turkish delegation. He
also said: "The motion underlines that past events like genocide should be recognized only after historians carried out a detailed research in all kinds of archives.” The news item tried to link the so-called motion to the Turkish government proposal “to the Armenian government” for “the establishment of a joint historical commission composed of historians and other experts from both sides to study together the events of 1915 and to open the archives of Turkey and Armenia, as well as the archives of all relevant third-party countries and share their findings publicly.”

“The Hurriyet "news" couldn’t be farther from the truth. The OSCE did not adopt any motion on the Armenian Genocide during its meeting. In its final declaration, under Chapter Three (page 8), the OSCE adopted a series of measures and recommendations regarding the “collapse of communism in Eastern Europe and the former Soviet Republics and particularly the profound psychological effects of these changes.” In Article 61 the organization clearly parallels the above events to the “psychological and societal” effects to the “end of the Second World War.”

“In contrast to the Turkish claims, Article 60 of OSCE communique stressed the importance of “reconciliation” of each nation with its “past in an open and public process,” meaning Turkey should come to terms with its crimes against humanity (the mass killing of Armenians, Greeks, Jews, Assyrians, Pontians, Arabs, and Kurds).”

“In a further blow to Turkish government’s “historians commission” proposal “to study the Armenian Genocide,” the OSCE (page 45, article 12) said the organization “strongly encourages all parliaments to adopt acts regarding recognition of the [Ukrainian Famine] Holodomor,” thus coming to the conclusion that history should not be left only to historians, and that parliaments should adopt resolutions/acts recognizing such crimes against humanity,” the statement says.

“Once again the Turkish government is stretching the truth and is distributing false news in its desperate and futile denial policy of the Armenian Genocide,” stated Aris Babikian, ANCC executive director. He called on the international community and media to put an end to the Turkish government’s misrepresentations, lies, and PR spin."

The ANCC leader said: "If the Turkish government has the chutzpah to twist current events and the deliberations of international organizations, it is no wonder that it would be engaged in the denial of the Armenian Genocide which took place 92 years ago."

Babikian called on the Turkish government to heed the OSCE advice and come to terms with its dark chapter of history and recognize the Armenian Genocide. He said: "Turkey should put an end to this deceit and charade which it has been involved in for the past 92 years.

TURKEY NOT READY TO RECOGNIZE THE GENOCIDE OF ARMENIANS

# Director of the Institute of Oriental Studies of the National Academy of Sciences, Turkologist Ruben Safrastyan is the interlocutor of “Hayots Ashkharh” daily.

“Mr. Safrastyan at this stage of the geo-political developments what peculiarities do Armenian-Turkish relations have?”

“We must record that Turkey’s attitude towards Armenia is at clarification stage in the condition of the aggravation of the country’s internal-political situation. As we know the ruling party “Justice and Development” is facing different charges.

Besides that, recently the sector of the Turkish secret organization named “Ergenekon” was revealed. The goal of the organization is to stage a military coup d'état in Turkey.

Ex-military-men, influential figures, Generals and representatives of Turkish elite are the members of the before mentioned organization, by the name of a Turkish epos.

In fact it is the regular attempt of the traditional Turkish kemaly elite to maintain power. The thing is there is a struggle between two pro-governmental groupings in Turkey. The newly formed elite united with the pro-governmental “Justice and Development” party is struggling against the kemaly elite that has been in power for decades.

This struggle has created great tension in Turkey’s internal political life. In such conditions the government in power did certain steps regarding Armenian Turkish relations, aimed at gaining the support of the West, especially the USA. It is not a secret that for many years the USA puts pressure on Turkey to open the borders with Armenia.

In this context, it’s worth mentioning that the victory of Democratic Presidential Candidate Barrack Obama is becoming quite possible.

Turkish analysts preview that in this case it will be impossible to avert the adoption of resolution 106 in the Congress.

It is not accidental that the representatives of Turkish Foreign Ministry met with Obama’s counselors, during which according to our information the Americans recommended their Turkish partners to elaborate another program of Armenian-Turkish relations. The Turks will most probably try to create delusion among American democracy as if they are doing their best to improve relations with Armenia.”

“Why delusion? Doesn’t Turkish people, society, or the authorities want to have regular relations with Armenia?”

“In my view Turkey is not ready for principled changed in their policy regarding Armenia. According to Turkey Armenia must announce that it doesn’t have any territorial demands towards Turkey and that it recognizes Kars agreement, that it is ready for unilateral concessions regarding Karabakh, refuses the goal of the recognition of the Genocide of Armenians and will remove this issue from its foreign policy.

Of course the latter is the most important issue for Turkey. But we must also record that Armenian historians and the specialists have already recognized the fact of the Genocide. American scientist’s society doesn’t accept Turkish stance saying that the fact of the Genocide is disputable.

The US leadership also accepts the fact of the Genocide, but not officially, taking into account their state interests. But in the very near future the USA will have to officially recognize the Genocide of Armenians. In this regard Turkey intimidates that it will break off with the USA and will use sanctions, but it is of course ridiculous. And the USA in its turn recommends Turkey not to lose face and to find serious solutions.”

“Recently OSCE Parliamentary Assembly adopted Turkey’s proposal, according to which the Parliaments of the member countries must encourage the idea of the formation of the joint committees of the countries with disputable issues, to conduct historical investigations. Thus many issues will be solved.”

“Still in 2005, when Erdoghan sent a letter to our President to set up a committee of historians, Armenia officially responded that we are ready to set up a committee to study all the spheres. In my view this is the only way to bilaterally discuss, all the existing problems and achieve results.

In case of setting up a committee of historians, believe me, Armenia will never agree to making the issue of the Genocide of Armenians a matter of discussion. We are ready to discuss the reasons and consequences of the Genocide in the framework of historical facts. But before the discussion there should be a certain consensus. For scientific dispute there are certain principles that must be mutually agreed upon. Otherwise the discussion is senseless.”
# GEVORG HARUTYUNYAN