ԹԹՎԱԾՆԻ ՊԱԿԱՍՆ ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆ ԱԿՏԻՎԱՑՆՈՒՄ Է

Բնապահպան կազմակերպություններն ու բնապահպանությամբ մտահոգվածները, հայաստանյան իրական պատկերն արձանագրելով, որակում են այն որպես «մարդածին մամլիչի կործանարար ազդեցության հետեւանքով վերածված էկոլոգիական աղետի գոտու»: Մեր հայացքը ամենուր եւ ամեն պահ են սղոցում ոչ միայն արտաքին, այլեւ հոգեւոր էկոլոգիական աղետի դրսեւորումները: Բայց այս մասին սովորաբար լռում կամ քիչ են խոսում: Մինչդեռ հիմնահարցն այստեղ է: Մեր շրջակա բնամիջավայրը ոչնչանում, ծառերը մեռնում են, որովհետեւ մարդու հոգեւոր աշխարհն ամլանում, անշնչանում է, ու ինքն էլ իր նման է դարձնում բնությունը, ոչնչացնում կենդանի, թրթռացող աշխարհը: Բարոյականության դեֆիցիտը սպառնում է Երկիր մոլորակին, հետն էլ՝ Հայաստանին:
Բնապահպանները անհանգստացած են նաեւ Երեւանի բուսաբանական այգու ճակատագրով. ըստ Կարինե Դանիելյանի, այգու 25 հա-ի վրա կառուցվելու են առանձնատներ: Համատարած կառուցապատման «շնորհիվ», Երեւանը կիսաանապատային գոտու է վերածվել, որը շարունակվում է. քաղաքը տնքում է աղբի աննկարագրելի կուտակումներից, գարշահոտությունից, իսկ քաղաքային իշխանությունները մոռացել են այս մասին: «Հայաստանի 860 բնակավայրերում ընդհանրապես չի իրականացվում աղբահանություն, ինչպես նաեւ տեղանքի սանիտարական մաքրում», արձանագրում է համապատասխան ծրագիրն իրականացնող կազմակերպությունը: Այս ամենը շարունակելի է եւ այս ամենը մեր աչքի առաջ է ամենուր: Ահավասիկ, էկոլոգիական աղետի վերահաս սարսափը պարտադրում է սթափվել: Վերջին շրջանում գիտակցական արթնացում ապրող հանրությունը փորձում է ավելի շրջահայաց եւ աչառու լինել: Եվ ահա սկսում է էկոլոգիական շարժում՝ 20-օրյա ակցիաների շրջանակում: «Դարձիր անձայնների ձայնը» խորագրով միջոցառումները պաշտպանում են կենդանիների, բուսականության, անօթեւան երեխաների եւ ուրիշ անձայնների իրավունքները, որպեսզի չշարունակենք վարակվել շնչառական վտանգավոր հիվանդություններով, ավելի չմեծացնենք անոմալ ծնունդների քանակը եւ այլն եւ այլն: Ի՞նչ է տալու սա այս պայմաններում:
Շարժման առաջին ակցիան ՆՓԱԿ-ում բացված լուսանկարչական ցուցահանդեսն է՝ մասնակցությամբ Հայաստանի եւ դրսի 40 լուսանկարիչների: Այստեղ պատկերված Հայաստանը համատարած աղետի գոտի է: Գլխավոր տեղը հատկացված է Թեղուտին, նրա մեռնող բնությանը՝ ծառերի տեղը «աճող» երկաթե տնակներով, գետի ջրերի փոխարեն՝ շինարարական նյութերով, ինստալացիոն մտահղացումը՝ մի քանի չոր կոճղերով ու ծառի չոր ճյուղը՝ սեւ ժապավենով՝ փրկության աղաղակ են հնչեցնում: Էկոլոգիական շարժման ակտիվիստ Հրայր Սվազյանը գտնում է, որ Թեղուտի ցավը ամենաարդիականն ու կարեւորն է, եւ որ կանաչ տարածքների որսը Երեւանի բնակչությանը զրկում է կենսական տարածքից, որ Երեւանը մեկ շնչին բաժին ընկնող կանաչ զանգվածի հարաբերությամբ մի քանի անգամ զիջում է Բաքվին ու Թբիլիսիին: Այստեղ այգիները միտումնավոր են անխնամ պահում, որ շուտ չորանան ծառերը, իսկ որոշ տեղեր նրանց թույն են սրսկում՝ կառուցապատման տեմպերն արագացնելու նպատակով:
Երիտասարդ բնապահպանների ծրագիրը ներառում է ծառատունկի իրականացում, տարածքի մաքրում, ռոք համերգի անցկացում: Ապրիլի 20-ին խմբակային բնապահպանական հեծանվարշավ կկազմակերպվի Երեւանի կենտրոնական փողոցներում: Նրանք հույս ունեն, թե իրենք կկարողանան հաջողացնել իրենց խմբակային ակցիան, զուտ էկոլոգիական շարժման նշանաբանով՝ չնայած մարդկային կուտակումների, տեղաշարժվելու, զբոսնելու անթույլատրելիության ու պատժելիության ներկա մթնոլորտի ու պայմանների առկայությանը:
Մ. Բ.

«ՀՐԵԱ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՂԵԿԱՎԱՐՆԵՐԸ ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԴԱՐՁՐԵԼ ԵՆ ԻՐԵՆՑ ՀՈՐ ԱԳԱՐԱԿԸ»

«Իրար մեջ բաժանելով կառավարման լծակները, նրանք երկրում ստրկատիրական կարգեր են հաստատում»
Հունվարի 22-ի լույս 23-ի գիշերը թուրքական անվտանգության ուժերի ահաբեկչության դեմ պայքարի վարչության օպերատիվ գործողությունների շնորհիվ բացահայտվել է «Էրգենեքոն» ահաբեկչական կազմակերպությունը: Մինչ վարչության աշխատակիցները նոր գործողություններ էին իրականացնում, որպեսզի կատարվեն «Էրգենեքոնի» գործով նոր բացահայտումներ, ահա մարտի 14-ին երկրում իշխող «Արդարություն եւ բարգավաճում» կուսակցությանը փակելու հայցով Սահմանադրական դատարան է դիմում Թուրքիայի գլխավոր դատախազը:
Եթե «Էրգենեքոնի» գործի բացահայտումը համադրենք դատախազի հայցի հետ, ապա ակնհայտ կդառնա, որ Թուրքիայում բուն խնդիրը ո՛չ ահաբեկչական այդ կազմակերպության պետական կառույցների հետ կապերն են, ո՛չ էլ իշխող կուսակցության իսլամամետությունը, այլ երկրում դեռեւս Քեմալ Աթաթուրքի օրոք ձեւավորված առանձնաշնորհյալ ընտրախավը, որն անկախ խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքից, բարձրաստիճան բյուրոկրատիայի միջոցով իշխանությունը միշտ իր ձեռքում է պահել:
Ստվերային այս իշխանությունն ընտրախավի համար դարձել է արտոնյալ կարգավիճակի երաշխիքը Թուրքիայում: Այլ կերպ, առանձնաշնորհյալ ընտրախավը տարբեր լծակների միջոցով պայքարում է վարչապետ Էրդողանի «Արդարություն եւ բարգավաճում» կուսակցության դեմ արտոնություններից չզրկվելու, իսկ կուսակցությունը՝ ընտրախավի ստվերային իշխանությունը չեզոքացնելու համար:
Իշխանություն-ընտրախավ պայքարի առումով հատկանշական է թուրք-իսլամականների «Էլ Ազիզ» թերթի մարտի 19-ի հրապարակումը: Մինչ դա մասնակի կրճատումներով ներկայացնելը, ասենք, որ Թուրքիայում առանձնաշնորհյալ ընտրախավը կազմված է սալոնիկյան ծագումով առերեւույթ կրոնափոխ հրեաներից՝ «դյոնմեներից», որոնք հաճախ Սաբաթայ Զվիի անունով կոչվում են նաեւ սաբաթայականներ:
Նշենք, որ 1696-ին, երբ Սաբաթայ Զվին իրեն մեսիա է հռչակում, հրեա հոգեւորականները նրան մահապատժի ենթարկելու պահանջով դիմում են օսմանյան սուլթանին, որն էլ մեղադրյալին ստիպում է մահմեդականություն ընդունել, պայմանով, որ չմտածի Սալոնիկից դուրս բնակվելու մասին: Սաբաթայ Զվին մահմեդականությունն ընդունում է առերեւույթ, նրա օրինակին են հետեւում հետնորդներ սաբաթայականները: Ահա թե ինչ է գրում «Էլ Ազիզ» թերթը.
«Ամեն անգամ, երբ Թուրքիան ներքաշվում է արհեստական նոր քաոսի մեջ, այնտեղից դուրս է գալիս նոր ձեռքբերումներով: Հակառակ դրան, քաոսային իրավիճակում իր ուժն ու կարողությունները կորցնում է մահմեդական մեր ժողովրդին խարդախությամբ գերիշխանության տակ առնելուց հետո երկրում ստրկատիրական կարգեր հաստատած սաբաթայական համայնքի օլիգարխիան: Նման իրավիճակ ստեղծվել էր պաշտոնավարման ժամկետը լրացած Ահմեդ Նեջդեթ Սեզերի փոխարեն նախագահի պաշտոնում Աբդուլլահ Գյուլի առաջադրմամբ: Թեեւ նախորդ երեք նախագահները միեւնույն սահմանադրությամբ էին ընտրվել, սակայն Գյուլի ընտրությանը խոչընդոտելու համար նախկին գլխավոր դատախազն առաջ քաշեց քվորումի հարց, թե ընտրությունների համար Մեջլիսի նիստում իբր ներկա պետք է լինի առնվազն 367 պատգամավոր:
Երբ դրան հետեւեց թուրքական զինված ուժերի գլխավոր շտաբի կեսգիշերային հուշագիրը (2007-ի մայիսի 27-ին), իսկ Սահմանադրական դատարանը հուշագրի ոգուն համապատասխան որոշում կայացրեց, ոմանք ամբողջ ուժով սկսեցին շեփորահարել, թե այլեւս անհնար է նախագահի պաշտոնում Աբդուլլահ Գյուլի ընտրությունը: Առաջացած ճգնաժամի պատճառով հարկ եղավ Մեջլիսի ընտրություններն անցկացնել վաղաժամկետ՝ հուլիսի 22-ին, որոնց արդյունքում իշխող «Արդարություն եւ բարգավաճում» կուսակցությունը մյուսների նկատմամբ տպավորիչ հաղթանակ տարավ:
Ավելին, մինչ այդ անհավանական թվացող նախագահի պաշտոնում ընտրվեց Աբդուլլահ Գյուլը, այն էլ՝ անառարկելիորեն: Թվում էր, թե ստեղծված իրավիճակում Գյուլի ընտրությունն անառիկ միջնաբերդի անկման հետ նույնացնող սաբաթայական համայնքի ներկայացուցիչները զենքը վայր կդնեն: Էրդողան Թեզիչի պաշտոնին Յուսուֆ Զիյա Օզջյանի նշանակմամբ նրանք կորցրեցին նաեւ բարձրագույն ուսումնական խորհրդի միջնաբերդը: Միաժամանակ ակնհայտ դարձավ, որ սահմանադրական փոփոխությունն ի վերջո հանգեցնելու է գլխաշորի արգելքի վերացմանը համալսարաններում:
Այդ հեռանկարը համբերությունից հանեց սաբաթայական համայնքի ղեկավարներին, որոնք դարձնելով երկիրն իրենց հոր ագարակը, իրար մեջ էին բաժանել կառավարման լծակները, եւ «Արդարություն եւ բարգավաճում» կուսակցության դեմ անցան ինքնասպանության բնույթ կրող հարձակման: Այսպիսով, գլխավոր դատախազը կուսակցությանը փակելու հայցով դիմեց Սահմանադրական դատարան, որպեսզի ավելի քան սարսափելի քաոսի մեջ ներքաշվի երկիրը:
Հանրապետության հիմնադիրների կամքն արտահայտելու պատճառով իրեն Թուրքիայի բացարձակ տերը համարող սաբաթայական հրեա համայնքը գլխաշորի պատրվակով, թե դա խորհրդանշում է իսլամը, մահմեդականներին վերստին գյուղական շրջաններ քշելու համար գործի դրեց դեռեւս իր ձեռքում գտնվող դատական գերագույն միջնաբերդի հանդուգն ասպետներին: Ակնհայտ է, որ «Հասարակությանը փրկելու համար պետք է փակվի» վերնագրով շարադրված մեղադրականով դատախազն իրականում սաբաթայական հրեա համայնքին փրկելու փորձ էր անում, որովհետեւ ընտրություններում ձայների 47 տոկոսն ստացած կուսակցության իշխանությունից անիմաստ է փրկության ենթակա այլ հասարակություն որոնելը:
Թերեւս այդ առումով պատահական չէ, որ «Նյու Յորք թայմսն» անգամ գլխավոր դատախազի նախաձեռնությունը բնութագրեց որպես աշխարհիկների հուսահատ վերջին ճիգը: Նախաձեռնության առումով դատախազին չեն աջակցել Թուրքիային նախագահի պաշտոնում Աբդուլլահ Գյուլի թեկնածությանն ակնհայտորեն հակադրվող ԱՄՆ-ը, Եվրոմիությունը, Թուրքիայի արդյունաբերողների եւ գործարարների միությունը: Այսինքն՝ դատապարտված է նաեւ սաբաթայական օլիգարխիայի վերակենդանացմանը միտված այս նախաձեռնությունը: Ի դեպ, համաշխարհային սիոնիզմն ու դրան սպասարկող սաբաթայական համայնքային օլիգարխիան վերջին տասնամյակներում կապիտալի, մեդիայի, քաղաքականության, բյուրոկրատիայի եւ հասարակական կազմակերպությունների բնագավառներում կրեց լուրջ կորուստներ:
Սահմանադրության համաձայն, երկրում դատավարությունը ժողովրդի անունից իրականացնում են դատական մարմինները: Եթե դա այդպես է, ապա հարց է ծագում՝ գլխավոր դատախազը «Արդարություն եւ բարգավաճում» կուսակցությունը փակելու հայցով Սահմանադրական դատարան դիմելիս հայցը ո՞ր ժողովրդի անունից է ներկայացրել: Չէ՞ որ բնակչության ձայների 47 տոկոսն ստացած կուսակցության դեմ հարուցվող մեղադրանքներին, բացառությամբ Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցությանը, հակադրվում են մնացած բոլոր կուսակցությունները: Այդ հայցն, ինչ խոսք, Սահմանադրական դատարան է ներկայացվել, հենվելով համաշխարհային սիոնիզմի վրա խաբեությամբ եւ բազմաբնույթ խարդավանքներով, 99 տոկոսը մահմեդական մեր ժողովրդի կառավարման լծակներին տիրած, երկրում ստրկատիրական կարգեր հաստատած առերեւույթ կրոնափոխ հրեա սաբաթայական համայնքի անունից:
Համաշխարհային երկու արյունահեղ պատերազմների, ապա նաեւ երկբեւեռ աշխարհում հեղափոխությունների, հեղաշրջումների, կոտորածների, կեղեքումների, սովի, զրկանքի, իսկ միաբեւեռ աշխարհակարգի պայմաններում նորանոր պատերազմների եւ ողբերգությունների պատճառ դարձած սիոնիզմի արյունոտ ճիրաններից մարդկությանը մեր ազգն է փրկելու: Սակայն երկրագնդի վրա չարիքի կազմակերպման առաքելություն ունեցող հրեական մտայնությունից ձերբազատվելն այդքան էլ հեշտ գործ չէ: Դա են վկայում երկրում արհեստականորեն հրահրվող ճգնաժամերն ու քաոսը»:
ՀԱԿՈԲ ՉԱՔՐՅԱՆ

UN Human Rights Council adopts Armenian Resolution Prevention of Genocide

/PanARMENIAN.Net/ On March 28, the UN Human Rights Council adopted a resolution On Prevention of Genocide introduced by Armenia, the RA MFA press office reported.The document is the continuation of Armenia-initiated proposals on genocide early prevention and early warning signs.Armenia states that crime committed through ethnic, racial and national hatred are crime against humanity. Mechanisms for prevention and punishment of genocide perpetrators should be worked out on the basis of UN Convention.Armenia proposed discussions of the resolution in UN structures, countries, non-governmental organizations.According to RA permanent representative to the UN Zohrab Mnatsakanyan, prevention of genocides and adoption of the resolution points out to the international community’s moral responsibility before the memory of genocide victims. The resolution was approved by 58 states, including all EU member countries, Australia, Argentina, Brazil, Canada, Norway and others.

HPRB approves construction of Armenian Genocide Museum in Washington

PanARMENIAN.Net/ In a public hearing convened on March 27, the Historic Preservation Review Board (HPRB), which is charged with responsibility for the protection, enhancement and perpetuation of properties of historical, cultural and aesthetic merit in the District of Columbia, in a unanimous vote gave concept approval for the Armenian Genocide Museum of America (AGMA). The plans call for restoring the exterior of the historical bank building, modifying the interior to accommodate the museum exhibits, and building a new glass structure next to the historic bank, which will be surfaced with native Armenian stone to complement the bank building, AGMA told PanARMENIAN.Net.HPRB Chairman Tersh Boasberg complimented AGMA and its team for their care in developing a project, "that’s what historic preservation is all about," adding that AGMA’s plans for the structure to deal with the Armenian Genocide were "exciting."Van Krikorian, chairman of the museum building and operations committee, opened by thanking HPRB members for the interest they have taken in the project. He stated that AGMA is excited about the project, and is moving forward with special "sensitivity to the history of the building," and stressed that AGMA wanted to preserve the historical building in which it will be housed, especially considering our experience from the Genocide and Armenians’ own sensitivity to preserving important historical structures. He thanked the HPRB and those who had contributed for their involvement and assistance. Upon hearing principal architect Gary Martinez present in detail the proposed museum and the restoration plans for the former bank building located two blocks from the White House, HPRB also commended AGMA for the team assembled to create what it described as a "highly imaginative project." HPRB described the museum plans as "dramatic" use of the historically-designated building. Details of some sensitive interior issues remain to be worked out as the development progresses, and AGMA indicated its flexibility in working with the HPRB in that process. HPRB Commission members and staff had several questions and constructive comments.Earlier in the week, the AGMA planning team made presentations to the DC Preservation League and the Advisory Neighborhood Committee’s Community Development Committee (ANC-CDC). The DC Preservation League, a community-based organization, strongly endorsed the project and its representative Patrick Burkhardt called the proposal to locate a museum in the historic building a "textbook marriage." The ANC-CDC also endorsed the project.Following the unanimous vote, Krikorian again thanked the HPRB, the AGMA staff, architects, exhibit planners, and project managers, adding "this is a great day for all of us committed to opening a first class Armenian Genocide Museum in Washington." HPRB Chairman Boasberg closed the hearing by saying that the Armenian Genocide Museum project will "add to the kind of vitality that historic preservation can provide" in the heart of downtown Washington, with a benefit for the District of Columbia as well as national and international audiences.The former National Bank of Washington has interior and exterior designations on the National Register of Historic Places. Only a dozen privately-owned structures in the capital city have such a high level of historic designation. The bank building is slated for complete restoration and renovation, as well as application as the exhibit space for AGMA. HPRB concept approval and enlistment of local community support registered two certified milestones in opening the museum on schedule.HPRB commissioners are appointed by the mayor of the District of Columbia. The presentation they heard was prepared by the firm of Martinez & Johnson Architecture, whose talents and experience in rehabilitating especially ornate historic buildings was noted. The architectural team was supported by representatives from Gallagher & Associates contracted by AGMA as its exhibit design firm, the Armenian National Institute serving as the research arm of the museum project, and by the project management firm of Regan Associates.Martinez & Johnson Architecture and Gallagher & Associates have been working on the development of the museum project since mid-2007. Regan Associates joined the planning team in February of this year. Among several museum and other projects led by the firm, most recently Regan Associates completed the Orientation Center, Education Center, and Museum at Mount Vernon Estates, the home of President George Washington.

Questions on Genocide Issue Force Cancellation of Press Conference

ANKARA (The New Anatolian)--A joint press conference by Bulgarian Prime Minister Sergei Stanishev and his Turkish counterpart Recep Tayyip Erdogan was cancelled in order to prevent deputies from the ATAKA party from asking the two premiers questions about the Armenian Genocide. Before the Press Conference began ATAKA chairman Volen Siderov and five deputies of the party visited the press conference hall and informed the organizers that they would be asking Erdogan about the Armenian Genocide of 1915 as well as about assets belonging to Bulgarians who migrated from Thrace. Stanishev said he was also going to inquire as to the reasoning behind recent police disruptions of his party's demonstrations. Earlier this month, a group from the Democrats for Strong Bulgaria (DSB) party in the Sofia City Council tabled a report with proposals to recognize and denounce the Armenian Genocide in the Ottoman Empire in 1915-1922. The motives of the draft document states that 10 countries, 35 US states, many municipal councils in Europe, a number of European capitals, and the European Parliament had acknowledged the existence of the Armenian Genocide. "We suggest that Bulgaria's capital join the cities and countries which have denounced the genocide", the draft declares. DSB also wants to declare April 24 Day of Remembering the Armenian Holocaust Victims. "Many of the more than a million Armenian expatriates found their new home in Bulgaria. The Bulgarian people only gained from their and their descendants' presence in its country", the party led by former MP Ivan Kostov states. The Bulgarian Parliament already rejected the motions made by the Ataka and the VMRO parties to recognize the Armenian genocide. The main opposition to them came from the ethnic Turkish Movement for Rights and Freedoms, which is a junior partner in the governing three-way coalition. The motion was supported by the only Member of Parliament from Sofia, Mayor Boyko Borisov's GERB party Lachezar Ivanov. GERB has a majority in the Sofia City Council

Zeev Elkin: Knesset arrived at historical decision

/PanARMENIAN.Net/ The Knesset decided yesterday that a parliamentary committee will discuss whether to recognize the World War I-era mass murder of Armenians by the Ottoman Empire as Genocide. The government did not oppose the motion. The Knesset House Committee will decide whether to hand the issue over to the Knesset Education Committee, as Meretz’s Haim Oron wants, or to the Foreign Affairs and Defense Committee, as requested by Yisrael Beiteinu’s Yosef Shagal. The latter generally holds hearings behind closed doors, Haaretz reports. Knesset Member Zeev Elkin (Kadima) said, "I am proud of our efforts, which have brought on this historical achievement, and which other parliaments in the world have succeeded in doing a while ago. Israel should have been among the first countries in the world to recognize this genocide."According to a survey held in autumn 2007 NEWSru.co.il among 509 respondents, the absolute majority (82,5%) agree with the opinion that the Israeli people, who survived the Holocaust have no right to deny tragedies of other nations. At that 72,4% think that Israel should recognize the mass killings of Armenians in Turkey in 1915 as genocide.43,8% of those surveyed said Israel should recognize the Armenian Genocide even at expense of breaking off relations with Turkey. 35,2% said it’s not the price for Israel to pay.48% think it possible to convince Turkey in the necessity to acknowledge the Armenian Genocide. 33,2% said it’s unreal.

ԳԻՏԱԿԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ` ՇԱՀՈՒՅԹԻ ԱՂԲՅՈՒՐ

Մեկ տարի էլ չի անցել, ինչ ստեղծվել է ՀՀ ԳԱԱ «Գիտության զարգացման հիմնադրամը», որի նվիրատվությունները կազմել են 16 780 000 դրամ եւ 400 000 դոլար: Այս մասին հայտնեց ՀՀ ԳԱԱ «Գիտության զարգացման հիմնադրամ»-ի տնօրեն Հրանտ Մաթեւոսյանը ՀՀ ԳԱԱ նախագահության նիստի ժամանակ: 16 780 000 դրամը տրամադրել է ՀՀ ԳԱԱ-ն՝ որպես առաջնային գումար, 300 000 դոլար տրամադրել է հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ, գործարար Գագիկ Ծառուկյանը, 100 000 դոլար՝ Ռուսաստանի հայերի միության նախագահ Արա Աբրահամյանը: Ինչպես հայտնեց Հրանտ Մաթեւոսյանը, Գ. Ծառուկյանի նվիրած գումարից 50 000 դոլարը բաժանվել է սոցիալապես անապահով վաստակաշատ գիտնականներին: Եվս 50 000 դոլար տրամադրվել է հատուկ ստեղծված վիրահատության հիմնադրամին՝ սրտանոթային եվ ուռուցքային հիվանդությունների վիրահատությունների համար:
Ուշագրավ է, որ Արա Աբրահամյանի նվիրատվությունը նախատեսված է օգտագործել գիտնականների համար մրցույթ անցկացնելու նպատակով:
Հիմնադրամի հետագա գործունեության հիմնական ուղղությունների քննարկման ժամանակ նշվեց, որ վաստակած հիմնական գումարները պետք է ուղղել գիտական ուսումնասիրությունների առեւտրայնացմանը, ինչը կնպաստի հիմնադրամի ֆինանսական միջոցների ավելացմանը եւ շահույթի ապահովմանը:
Ս. Մ.

ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՔՆԵՍԵԹՈՒՄ / Israeli Knesset to debate Armenian Genocide

Իսրայելական «Հաարեց» թերթը տեղեկացնում է, որ երեկ Իսրայելի խորհրդարանը (Քնեսեթ) որոշում է ընդունել քննարկել Հայոց ցեղասպանության հարցը: Քնեսեթը անցած տարի՝ մարտի 14-ին մերժել էր քննարկել հարցը: Խորհրդարանի օրակարգում ընդգրկելու առաջարկը ներկայացրել է սոցիալիստական Մերեց կուսակցության ղեկավար Հայիմ Օրոնը: Խորհրդարանի նիստին ներկա բոլոր 11 պատգամավորներն էլ կողմ են քվեարկել առաջարկին: Հարցը օրակարգ մտնելուն կողմ է արտահայտվել եւ քվեարկել նաեւ կառավարության ներկայացուցիչ, գյուղատնտեսության նախարար Շալոմ Սիմհոնը

On March 26, 2008, Israel’s Knesset arrived at a decision to discuss the Armenian Genocide issue. As reported by Hay Dat Jerusalem office, the issue is likely to be considered by the parliamentary committee on education.On March 14, 2007, the initiative was taken by member of Knesset Chaim Oron, the brother of Jerusalem University professor Yair Oron specializing in the Armenian Genocide issue. The motion was supported by 11 deputies.Minister of Agriculture Shalom Simhon also voted in favor although he used the term ‘tragedy’ but not ‘genocide’. “We all know history and the issue should be put on agenda,” he said, reminding that Israel proposed mediation between Armenia and Turkey. “Dialogue should be launched,” the Minister said. Representatives of Hay Dat Jerusalem office, who attended the Knesset’s session, thanked Mr Chaim Oron for submission of the draft

«ՄԵՆՔ ԱՆՇԻՐԻՄՆԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆԸ ՊԵՏՔ Է ԼԻՆԵՆՔ»

«Հրեական կոդեքսն ինձ սովորեցրել է հոգ տանել ինչպես ապրողներին, այնպես էլ մահացածներին: Իսկ երբ հարցը անշիրիմ մահացածների մասին է, պարտավորությունն էլ ավելի է մեծանում: Մենք, ոչ թե լոկ հրեաներս, այլ ամբողջ մարդկության ներկայացուցիչներս, պետք է լինենք անշիրիմների պաշտպանը, իսկ (ցեղասպանության զոհ դարձած) հայերի պարագան հենց այդպիսի դեպք է», նշել է վերջերս ֆրանսիացի հայտնի գրող եւ փիլիսոփա Բեռնար-Անրի Լեւին «Ջուիշ Դեյլի Ֆորվարդ» թերթում՝ վերահաստատելով Փարիզի «Պալե դը լա Մյուտուալիտե» դահլիճում փետրվարի 17-ին կարդացած հիշարժան դասախոսության դրույթները, որոնք տեղադրված են նաեւ «You Tube» կայքէջում` «Jews, Armenians» վերնագրի տակ:
Անդրադառնալով ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատում «H. 106» բանաձեւի կասեցմանը՝ նա ասել է, որ ցնցված է, որ որոշ հրեաներ դեմ են բանաձեւի անցկացմանը: «Մենք, հրեաներս, առաջին շարքերում պետք է լինենք ընդունելու (այդ բանաձեւը): Հուդայականությունը պատգամում է, որ մենք ոչ միայն բաց, հանդուրժողական լինենք նման պարագայում, այլեւ պարտավորվածություն զգանք նեցուկ կանգնելու Հայոց ցեղասպանությունից մազապուրծների զավակներին, «մանավանդ որ Թուրքիան դրանով ոչ թե կորցնում, այլ շահում է: Նա ձեռք է բերում վստահություն, ազնվություն եւ պատիվ», եզրակացրել է նա:
Լուրը մեզ տրամադրել է Ժան Էսքիյանը Փարիզից:
Հ. Ծ.

San Francisco Jewish Organization Supports Genocide Recognition

SAN FRANCISCO--The Jewish Community Relations Council of San Francisco, the Peninsula, Marin, Sonoma, and Alameda Counties has re-iterated its previous support for official recognition of the Armenian Genocide. As the Jewish community's public affairs arm, the JCRC represents more than 80 Jewish organizations across the Bay Area. The organization overwhelmingly approved a policy statement re-issuing a 1989 letter to Armenian community leader Bishop Aris Shirvanian, expressing support for the Armenian Genocide resolution pending in the US Senate at that time. Senate Joint Resolution 212 sought to designate April 24th as a national day of remembrance of the Armenian Genocide. JCRC's position is particularly significant in light of recent statements by Barry Jacobs, Director of Strategic Studies for the American Jewish Committee, expressing the AJC's official opposition to U.S. recognition of the Armenian Genocide, and claiming that this position represents the view of the entire Jewish American community. JCRC's new policy statement was approved by a vote of its member organizations in November, approximately a month after the House Committee on Foreign Affairs passed House Resolution 106 recognizing the Armenian Genocide. The statement reads in part, "Our historical experience as victims of the Nazi Holocaust, only two decades after the tragedy meted out to the Armenian people, propels our sense of moral duty to recognize and acknowledge genocide suffered by any people as well as to oppose current acts of genocide targeting any ethnic population." The Bay Area Armenian National Committee, which met with the leadership of the JCRC on several occasions after the introduction of House Resolution 106 recognizing the Armenian Genocide, applauded the JCRC's position. "The JCRC's policy statement is welcomed and encouraging, especially at this time of intensified denial of the Armenian Genocide by Turkey and the US administration's willingness to support Turkey's dangerous policy of denial," said Bay Area ANC Chairperson, Roxanne Makasdjian. "When genocide denial begins to make its way into our nation's public and political discourse, it becomes critical for responsible civic organizations to publicly affirm their recognition of the truth." The JCRC's position reflects the broad majority of opinions encountered by members of Jewish-American organizations, she explained as she expressed hope that the JCRC's action would act as a moral beacon for Jewish American organizations in Washington, DC. Last October, the Bay Area ANC joined the JCRC, the Holocaust Center of Northern California, and The Genocide Education Project in hosting a joint community discussion about the history of the Armenian Genocide and issues surrounding its recognition and denial. The JCRC's statement quoted from a letter sent by its 1989 chairman, Ephraim Margolin, who wrote that the Senate resolution was "long overdue," and that "being singled out for genocide is a horror that, fortunately has been visited upon very few peoples. We in the Jewish community realize that no bill or even official recognition of the attempt at genocide can ever truly ease the pain of that period in our history. But, for the sake of those who died and for the sake of future generations, to forget would be the ultimate tragedy. We applaud the efforts of the Armenian community to educate those in this country about 'the forgotten genocide.' A bill such as Senate Joint Resolution 212 is an important step in the public education about the attempts at Armenian genocide."

The Following is the JCRC's full statement as well as the text of its original letter of support.

Approved by the Jewish Community Relations Council of San Francisco, the Peninsula, Marin, Sonoma and Alameda Counties, November 13, 2007: In 1989 the Jewish Community Relations Council of San Francisco, the Peninsula, Marin, Sonoma, Alameda, and Contra Costa Counties (JCRC) sent a letter to the Armenian Bishop of San Francisco supporting U.S. Senate Joint Resolution 212 which designated April 24, 1990, as a National Day of Remembrance for the genocidal attacks of 1915-1923 on the Armenian population by the Ottoman regime of the time. In recalling the tragic events that occurred almost a century ago, it is not our intent to harm or discredit the current government and people of Turkey. We greatly value our relationship with the Turkish community here and abroad. We also recognize and respect the long history of the Jewish community in Turkey. Our historical experience as victims of the Nazi Holocaust, only two decades after the tragedy meted out to the Armenian people, propels our sense of moral duty to recognize and acknowledge genocide suffered by any people as well as to oppose current acts of genocide targeting any ethnic population. We must do whatever we can to prevent such catastrophes from happening again. Therefore, we strongly reiterate our 1989 position expressed in our letter to the Armenian Bishop of San Francisco supporting efforts to educate Americans about the tragic events of 1915-1923.

The Right Reverend Bishop Aris Shirvanian
Armenian Apostolic ChurchSt. John's Etchmiadzin
275 Olympia Way
San Francisco, CA 94131

November 21, 1989

Dear Bishop Shirvanian:

On behalf of the Jewish Community Relations Council of San Francisco, the Peninsula and Marin and Sonoma Counties (JCRC), which represents over 60 synagogues and community organizations in the greater Bay Area, I wish to offer our support for Senate Joint Resolution 212, Congressional Legislation to designate April 24, 1990 as a "National Day of Remembrance of the Seventy-Fifth Anniversary of the Armenian Genocide of 1915-1923." At our last Metropolitan JCRC meeting, a resolution was unanimously adopted to communicate to the Armenian community in San Francisco not only our support for this long overdue legislation, but for continued public education about the tragedy which befell the Armenian people in the early part of this century. We have also written to Senators Cranston and Wilson, thanking them for their co-sponsorship of this legislation. Nearly all nations have been victimized during the course of history. Yet being singled out for genocide is a horror that, fortunately, has been visited upon very few peoples. We in the Jewish community realize that no bill or even official recognition of the attempt at genocide can ever truly ease the pain of that period in our history. But, for the sake of those who died and for the sake of future generations, to forget would be the ultimate tragedy. We applaud the efforts of the Armenian community to educate those in this country about "the forgotten genocide." A bill such as Senate Joint Resolution 212 is an important step in the public education about the attempts at Armenian genocide. Please convey to the leaders of the Armenian community our most sincere support for this measure.

Sincerely,
Ephraim Margolin
Chairman

Accession of Genocide denying Turkey in EU would be equal to Holocaust denial

/PanARMENIAN.Net/ It is a cause of concern that Swedish Foreign Minister Carl Bildt hesitates to recognize the genocide of Christians during the First World War by Ottoman Turks, writes Pierre A. Karatzian, the media spokesperson for the Union of Armenian Associations of Sweden.As the author of the article told PanARMENIAN.Net, he also describes a new study from Uppsala University showing that, very early on, Swedish authorities had information about the occurring genocide.“In the shadow of the First World War the Christian population of Ottoman Turkey and its surrounding regions, which then included parts of Northern Iraq and Syria, became the victims of a holocaust. The genocide was carried out through deportations, with death as the conclusion and veritable massacres. In eastern Turkey, the historical Armenian Highlands, the territories where drained of the Armenian populations. There were even a large number of Assyrians, Syriancs and Chaldeans murdered, or expelled, as a result of the genocidal wave that swept in over the country. In this territory there were a number of Swedes who witnessed these assaults. Amongst them we find the missionary Alma Johansson and reports from the official representatives of Sweden. A brand new study at Uppsala University of the Swedish archive, written by Vahagn Avedian, reveals a genuine Swedish reporting from Constantinople (Istanbul). Within these we find ambassador Cosswa Anckarsvard’s writings to the Swedish Ministry of Foreign Affairs and those of military attaché Einar af Wirsen to the general staff. Both of them sent detailed reports about the occurring genocide. The rest are merely occasional quotations from the material found in the Swedish archive:– Anckarsvard, 6 July 1915: “Mr. Minister, persecutions of the Armenians have assumed hair raising proportions and everything points to that the young Turks wish to use the opportunity, as for different reasons no effective external pressure needs to be feared, to end the Armenian question once and for all. The means hereby are quite simple and comprise the elimination of the Armenian nation.”– Anckarsvard, 6 July 1915: “It does not seem to be the Turkish population who voluntarily initiates [it], but the entire movement emanates from the authorities and the Young Turkish committee which stands behind them…”– Wirsen, 13 May 1916: “Health conditions in Iraq are horrifying. The Typhus claims numerous victims. The persecutions of Armenians have contributed to the spread of the disease to a high degree, since hundreds of thousands of the deported have died of hunger and hardship along the way.”Wrisen: “Annihilation of the Armenian nation in Asia Minor must upset all human feelings. It belongs without a doubt to the biggest crimes that have been committed during recent centuries. The way by which the Armenian problem was resolved was hair raising.”During modern times the genocide has received a very bitter consequence. The murder of the Turkish citizen of Armenian descent, Hrant Dink, is an example. There have even been murders and attacks on many Christian priests in Turkey during the ensuing years. Those assaults, coupled with severe restrictions on religion and freedom of speech, as well as the fact that Turkey is characterized by a widespread extreme nationalism, results in that numerous minorities find themselves in a vulnerable position. The genocide during the First World War, even the massacres that happened at the end of the 19th century has never been recognized by Turkey. Instead, through large amounts of effort, it has been denied, distorted and targeted disrespect mostly towards Armenians. One depicts Armenians in governmental campaigns as Fifth Columnists and by this indirectly legitimatizing the genocide that is simultaneously denied. The recognition of the genocide is one of the keys to the democratization process of the Turkish republic. Germany underwent a similar process, which Turkey needs today, after the Second World War and Adolf Hitler. Germany and Europe came to terms with the aftermath of the Holocaust and created a protective-net for ethnic minorities. The rest of Europe started to gradually condemn and enlighten about Nazi driven veritable assaults of European Jews and any other groups that were undesirable. Today there is multitude of books and we are constantly fed with information about the suffering that took place in the heart of Europe. The Holocaust provided an insight to the necessity of having laws which punished those who express disrespect towards a specific group. Turkey is in urgent need for such laws, and not the kind that criminalizes recognition of the genocide. Turkey has never undergone the process that Europe has undergone. After the Turkish republic was founded in 1923 on the remains of the Ottoman Empire where the territories that were part of Armenia, as well as those that were Kurdish and Assyrian became incorporated. The Turkish put the lid on and has since confiscated churches and extensively limited the human rights of minority groups. In the republic of Turkey there was no space for minorities and everyone was supposed to be a Turk. The politics of assimilation was a fact.Recognition of the genocide reinforces both religious freedom and the democratization process in Turkey. It is not a question that the Turks decide about, but rather the external forces must pressure Turkey, just like they have done with Nazi Germany, into coming to terms with its past. To have a Turkey in EU which denies the genocide is the same as denying the genocide of the 6 million Jews. At the same time as one legitimizes the concentration camps by claiming that the Jews were conspiring, and that they needed to be controlled.At the same time as one legitimizes the concentration camps by claiming that the Jews were conspiring, and that they needed to be controlled. Regrettably, this is exactly what the ethnic groups which were affected by the genocide in Ottoman Turkey got to consistently experience through official Turkish state propaganda. This is not and can never be acceptable. The hesitation of Carl Bildt, our Minister of Foreign Affairs, concerning the truth and his recalcitrance to recognize the genocide with the motivation that politicians should not be writing history is meaningless and alarming. Is Bildt avoiding to call what happened to European Jews during the Second World War a genocide? This, as well as the situation of the Kurds in present day Turkey and the attack of Iraq are, perhaps, a series of “incidents” for the Minister of Foreign Affairs? There is a strong need for clear sight and precision in Swedish ‘Turkeypolitics’,” the article says.

ԻԼՀԱՄ ԱԼԻԵՎԸ` ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՊԱՇՏՊԱ՞Ն

Այս ո՞ւր ենք հասել...

ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում Ադրբեջանի նախաձեռնությամբ քվեարկված բանաձեւը, որ մարտի 14-ին դարձավ իրականություն, սեփական կուրծքը ցցելու եւ դիվանագիտական «հաղթանակի» դափնիներով հիանալու հնարավորություն է ընձեռել Ադրբեջանին: Այն, ինչ հայտարարել է «Ինտերֆաքս» գործակալությանը տված իր հարցազրույցում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը, ավելի շուտ կարելի է որակել որպես տառացիորեն այլ իրականության խոսակցություն:
Ամենապարզ համադրությունն իսկ հայաստանյան ղեկավարության մատուցած տեսակետների հետ ակնհայտ է դարձնում, որ ադրբեջանական եւ հայկական կողմերը բանակցություններում չգիտես ինչ են քննարկում, բայց այդ առնչությամբ հայտարարություններում տրամագծորեն հակառակ բաներ են պնդում: Ավելին, ոչ միայն հակառակ, այլեւ իրարամերժ:
Խոսելով ՄԱԿ-ի ԳԱ-ում ընդունված բանաձեւից եւ ընդհանրապես բանակցային գործընթացից ու մասնավորապես Մինսկի խմբի համանախագահների կեցվածքից, ի թիվս այլ հայտարարությունների, Ալիեւը նշել է. «Եթե նրանք (Մինսկի խմբի համանախագահները - Ա.Հ.) ցանկանում են բացահայտել բանակցային գործընթացի մանրամասները, ապա թող դա անեն մինչեւ վերջ: Երբեք այն հարցը, թե երբեւէ 5 տարի, 10 տարի, 100 տարի հետո թեկուզ պլեբիսցիտի կամ ազգային այլ քվեարկության ճանապարհով, կամ որեւէ այլ կերպ Լեռնային Ղարաբաղը կառանձնացվի Ադրբեջանից, չի դրվել ու չի դրվի»:
Եվ նման հայտարարություն արվում է Բուխարեստում ապրիլի սկզբին Սերժ Սարգսյանի եւ Իլհամ Ալիեւի ամենայն հավանականությամբ կայանալիք հանդիպման նախօրեին, ընդ որում այնպիսի մեկնաբանությամբ, թե ՄԱԿ-ում քննարկված ու ընդունված բանաձեւը, որ ընդգրկում էր Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության դրույթներ եւ ադրբեջանական տեսակետի այլ տարրեր, «լիովին համահունչ» է բանակցությունների ընթացքում քննարկվող փաստաթղթի տարբերակին:
Մյուս կողմից, ակնհայտորեն ավելի զգալի են դառնում ադրբեջանական այն տրամադրությունները, որոնց համաձայն Մինսկի խմբի միջնորդական գործունեությունը կարող է անցանկալի դառնալ: Մասնավորապես, Ադրբեջանի նախագահը շոշափում է «բանակցային գործընթացում ներգրավված երկրների վստահության խնդիրը», եւ այդ վստահության պակասելուն նպաստել է ՄԱԿ-ում տեղի ունեցած քվեարկությունը:
Ալիեւի դիրքորոշմամբ, ՄԱԿ-ում բանաձեւին դեմ քվեարկելու փոխարեն Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներ ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան եւ Ռուսաստանը պետք է գոնե ձեռնպահ մնային: Առավել հետաքրքրական է, որ Ալիեւը չի մոռանում հիշատակել դեմ քվեարկող երկրներից Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարությունը: Դրանում Ադրբեջանի նախագահը չի զլանում տարանջատել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության եւ դրա հետեւանքով Լեռնային Ղարաբաղը չճանաչելու դրույթները, այն դեպքում, երբ չի նշում նույն այդ հայտարարության մեջ ընդգծված այն արտահայտությունը, ըստ որի Լեռնային Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակը բանակցությունների քննարկման առարկա է:
Առավել ցավալի են Ալիեւի դատողությունները Ղարաբաղի հարցում Հայաստանի հասարակության դիրքորոշումների առնչությամբ: Դրանց ծանոթանալն ուղղակի մատնացույց է անում այն հանգամանք-փաստը, որ ներքին անհարթությունները, խնդրահարույց իրավիճակները ոչ միայն ներսում են տարաբնույթ մեկնաբանությունների տեղիք տալիս, այլեւ անմիջականորեն օգտագործվում են սեփական երկրի «ժողովրդավարության բազմաթիվ կարկատաններով իրականության» մասին չհիշող Ադրբեջանի կողմից, որտեղ առավել քան խանական իրողություններ են:
«Որքան մենք ենք հասկանում, հայկական հասարակությունը մասնատված է, այնտեղ միասնություն չկա, այդ թվում` հակամարտության կարգավորման հարցում»: Սրանք Ադրբեջանի ներկայիս առաջնորդի խոսքերն են, որոնք պարզորոշ ակնարկում են, թե ադրբեջանական մոտեցմամբ` պահն է ճնշում գործադրելու Հայաստանի վրա, հատկապես որ, Ալիեւի կարծիքով, հակամարտության կարգավորման վճռորոշ պահն իսկապես եկել է:
Ավելին, հորից երկիրը ժառանգած ու ամենայն վստահությամբ էլի մի երկար ժամանակ իրենը համարելուն պատրաստված Ալիեւ կրտսերը, մոռանալով սեփական երկրում տիրող իրավիճակը, հայտարարում է հետեւյալը. «Պատերազմը չի ավարտվել: Ավարտված է առաջին փուլը: Բայց զինադադարը, որում ապրում ենք 1994-ից, ցույց տվեց, թե ով է կարողացել իրապես պահպանել անկախությունը եւ կանգնել առաջընթացի ու զարգացման ուղու վրա, եւ ով է երկիրը տարել դեպի քաոս, քաղաքացիական պատերազմ...»:
Ալիեւյան հետեւություններն առավել քան պարզունակ են, բայց դրանք կարող են միակը չլինել: Մասնավորապես, ըստ Ալիեւի, Հայաստանում տեղի ունեցած վերջին իրադարձությունները որոշ առումով էլ «հետեւանք են Ադրբեջանի հանդեպ Հայաստանի ագրեսիվ, օկուպացիոն քաղաքականության»:
Հարցազրույցի ավարտին ասված Ալիեւի խոսքերը թեեւ ցնդաբանությանը շատ մոտ են, բայց, այնուամենայնիվ, մեծապես խորհելու տեղիք են տալիս: Այդ մտորումները չպետք է թույլ տան հանգիստ քնելու ոչ միայն հայրենի իշխանություններին, այլեւ ընդդիմության ցցուն ներկայացուցիչներին` անկախ այն բանից, թե որ ճամբարում են «ընդդիմանում»` լեւոնական, թե մեկ այլ: «Եթե Խոջալուում նրանք իրագործեցին ցեղասպանություն ընդդեմ ադրբեջանական ժողովրդի, ապա ընտրություններից հետո Երեւանում հանցանք գործեցին հայ ժողովրդի դեմ», համահարթեցնում է Ալիեւը:
ԱՂԱՎՆԻ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

It's the Same Game

BY GAREN YEGPARIAN

Whether it's Sudan to Black Africans (Darfurans), Turkey to Armenians, Germany to Jews, Turkey to Kurds, Iraq to Kurds, Turkey to Assyrians, Rwanda to Tutsis, or the U.S. to the Cherokee, Sioux, and others, its always the same game, and much the same process. The moves involved are the same. Deportations, changing names-- of people and places-- are a couple of the tricks of the genocide/ethnic cleansing/persecution trade. Of course there's the tried and true inequalities of economic and social conditions imposed by the conqueror/persecutor/murderer. And, the offender works his way up the ladder towards full on genocide if the lesser measures don't resolve the “problem” satisfactorily. I won't bore you with a long list of the inhumane tools used. What I will point out is how weird it is to see an article titled “Years of grievances erupt into rage” in the March 18 LATimes. I got the sense that the authors/editors/newspaper were surprised by the phenomenon of Tibetans rising against China. Gee, what a shock that people will organize to rebel against an occupier; that people will only tolerate so much before exploding; that organized people will time their actions to maximize the benefits-- think Olympics in China; that things do get bloody; that the persecutor will cleverly try to portray the victim as the villain. And what is the lot of stateless people such as the Tibetans?? Well, they might appeal to the United Nations. But, oops, there's a catch. That's not an organization of nations, but of states, many of which have similar “problems” they'd prefer to keep under wraps. Clearly, the U.N. won't be doing much in this respect. Other than East Timor (massacres here too), the U.N. has not been in the supporting-independence business for a quarter of a century, since it helped decolonize Africa. Remember, until 17 years ago, ours was much the same lot as that of the Tibetans today. Occupied by a huge empire, silenced on the formal international stage where a government-in-exile or political organizations were our only representatives. This case is worse since, instead of being on the economic ropes as was the USSR, China is a burgeoning economic behemoth. In this context, it allows wanton mistreatment of it own people by “contractors” running sweatshops for Western corporations. So it's no surprise that it deals with Tibetans very harshly. China's economic prowess will also help it avoid accountability for its Tibetan transgressions. This ought to be a lesson for us, too. Turkey's annual per capita GDP (gross domestic product) increased two-and-one-half fold between 2002 and 2007, this is QUADRUPLE China's increase. The bigger the economy, the more other countries are willing to look the other way. This should energize more of us to get what is justly ours before Turkey becomes even more of a monster than it already is. Here's your mission. Get one person every three months to start reading Armenian news, who had not done so before. AND, get one person to become Armenian-politically active every year, once again, one who was not so before.

Friday, March 21, 2008

ՀԱՅ-ԹՈՒՐՔ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԽՄԲԻ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԺՆԵՎՈՒՄ

1915-ի իրադարձություններում ճշմարտության բացահայտման քողի տակ վիճարկվում է Հայոց ցեղասպանության փաստը

Մարտի 18-ին Անկարայում գործող Եվրասիական ռազմավարական հետազոտությունների հայկական ուսումնասիրությունների ինստիտուտի ամենօրյա տեղեկագրում հրապարակել են Հայոց ցեղասպանության «ուսումնասիրության» ուղղությամբ կատարվող աշխատանքների վերաբերյալ հոդվածներ, որոնցից վերջինը արտատպություն է «գորշ գայլերի» խոսափող «Ենի չաղ» թերթից, իսկ առաջինը՝ թարգմանությունն է Վիգեն Չեթերյանի շվեյցարական «Neue Zuricher Zeitung» թերթի մարտի 13-ի համարում գերմաներեն լույս տեսած հոդվածի: Հոդվածում Չեթերյանը լուսաբանում է փետրվարի 27-մարտի 1-ը Ժնեւի համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտում կազմակերպված միջոցառումը, որին մասնակցել են աշխարհի տարբեր համալսարաններից 25 գիտաշխատողներ, ուսումնասիրելու համար 1908-ի երիտթուրքական հեղափոխության, ինչպես նաեւ «Իթթիհադ վե Թերաքիի» կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի նպատակները:
Հոդվածից ակնհայտ է դառնում, որ ժնեւյան միջոցառումը եղել է «Հայ-թուրքական պատմագրություն» նախագծի շրջանակներում գործող հայ եւ թուրք գիտնականների աշխատանքային խմբի հերթական նիստը: Հոդվածագիրը, հիմք ընդունելով «Օսմանյան կայսրությունում հայերի կոտորածների նկատմամբ» հայկական եւ թուրքական կողմերի հակադիր դիրքորոշումը, նշում է, որ պատմագրությունը դրա պատճառով կենտրոնացել է 1915-1917 թթ. իրադարձությունների վրա, որպեսզի պարզաբանի դրանք ցեղասպանությո՞ւն էին, թե՞ ոչ:
«Ահա, գրում է Չեթերյանը, 2000-ին հենց այս առաջադրանքով միավորվեցին բազմաթիվ ուսումնասիրողներ: Հայ-թուրքական աշխատանքային խմբի կյանքի կոչմանը մեծապես նպաստել է Չիկագոյի համալսարանի քաղաքագիտության պրոֆ. Ռոնալդ Սյունին: Կարեւոր էր հայ-թուրքական պատմագրության համատեղ նախագծի իրականացումը: Սյունին ասում է. «Հայերը մի կերպ են ներկայացնում իրադարձությունները, թուրքերը՝ մեկ այլ: Անցյալի ամբողջական պատկերը վերականգնելու համար անհրաժեշտ է ի մի բերել բոլոր տեսակետները»: Աշխատանքային խումբը որոշեց նիստերն անցկացնել դռնփակ: Ըստ Սյունիի, եթե դրանք դռնփակ չլինեն, ապա մասնակիցները չեն կարող ազատորեն կարծիք հայտնել եւ բանավիճել»:
Անցած տարիներին, ինչպես Չեթերյանն է նշում, վերոհիշյալ նախագծի աշխատանքները առաջընթաց են ապրել եւ ուսումնասիրվող հարցերի թվին ավելացվել է «ցեղասպանության հետեւանքների» հարցը, աշխատանքային նոր խմբի ստեղծումով: Ժնեւյան միջոցառումը հայ-թուրք գիտնականների աշխատանքային խմբի 6-րդ նիստն է եղել, որին մասնակցել են ինչպես ԱՄՆ-ից, այնպես էլ Եվրոպայից ու Թուրքիայից գիտնականներ, որոնք քննարկել են հետեւյալ հարցեը. ինչո՞ւ տեղի ունեցավ ցեղասպանությունը, որո՞նք էին դրա պատմական նախադրյալները, պատրաստի ծրագիր ունե՞ր իթթիհադականների կենտրոնական կոմիտեն:
Շրջանցելով միջոցառման այլ մասնակիցներին, Չեթերյանը նշում է, որ Սյունիի պես աշխատանքային խմբի հիմնադիրներից է նաեւ Միչիգանի համալսարանի պրոֆ. Ֆաթմա Մյուգե Գյոչեքը, որը նույնպես խուսափում է ցեղասպանություն բառի օգտագործումից ինչպես Սյունին, բայց ոչ թե դրան չհավատալու պատճառով: Ըստ Չեթերյանի, տկն Գյոչեքին զարմանք է պատճառել սեփական պատմությանն առնչվող հարցերում Թուրքիայի լռությունը, դրա համար էլ ընդգրկվել է հայերի, թուրքերի եւ Թուրքիայի համար կարեւոր նշանակություն ունեցող աշխատանքային այս խմբի կազմում:
Չեթերյանի վկայությամբ, թեեւ Գյոչեքը բացառել է էթնիկ խտրականության հանգամանքը Թուրքիայում, բայցեւայնպես ընդգծել է, որ թուրքական պետությունը «կոտորածների ենթարկելու համար ներողություն չի խնդրել հայերից», դրա բացասական հետեւանքներն այսօր իրենց վրա են զգում երկրի էթնիկ եւ կրոնական փոքրամասնությունները, իսկ Ցեղասպանությունը Թուրքիայում կազմալուծել է «բարոյական կապվածությունը» (ըստ երեւույթին՝ պետության հետ): Նա որպես օրինակ նշել է հայերի ունեցվածքի կողոպուտը, ընդգծելով, որ դա ստվեր է գցել երկրի մասնավոր սեփականության համակարգի վրա:
Հոդվածագիրը պրոֆ. Ժիրայր Լիպարիտյանին նույնպես անվանում է աշխատանքային վերոհիշյալ խմբի հիմնադիրներից, նշում, որ նրա կարծիքով այս խումբը նպաստել է «պատմական բանավեճի» օրինականացմանը, ավելացնելով. «Խմբի աշխատանքներին մասնակցում էր նաեւ հանգուցյալ Հրանտ Դինքը»: Ըստ Չեթերյանի, հայ եւ թուրք գիտնականների աշխատանքային խումբը ձեռք է բերել որոշակի հասունություն:
Մեկնաբանելով Չեթերյանի հոդվածը, ՅՈւՆԵՍԿՕ-ում Թուրքիայի ազգային հանձնաժողովի նախկին փոխնախագահ Փոլաթ Թաջարը նախ «հատուկ նպատակին ծառայելու» մեջ մեղադրում է պրոֆ. Գյոչեքին, ապա Ցեղասպանության թուրքական ժխտողականությունը հերքելու մղումով, գրում է. «Իրադարձությունները ցեղասպանությո՞ւն էին, թե՞ ոչ՝ հարցի պատասխանը պետք է տա համապատասխան դատարանը, այլ ոչ թե պատմաբանը: Ցեղասպանություն բառը, որի շուրջ հազիվ թե հնարավոր լինի ընդհանուր հայտարարի գալ, պետք է թողնել իրավաբանների հայեցողությանը: Սակայն պատմաբանները, սոցիոլոգները, հնագետները կարող են խոսել ողբերգական իրադարձություններից: Կոտորած բառն արդեն օգտագործվում է: Այդ շրջանում մեծ վիշտ են կրել օսմանյան բոլոր հպատակները, անկախ դրանից եղել են հայ, թե մահմեդական, թուրք կամ քուրդ: Իրականությանը չեն համապատասխանում պնդումները, թե թուրքական պետությունն ու պետական գործիչները ժխտում են 1915-16 թթ. տեղի ունեցած մեծ աղետը: Հայերը կարող են դա մեծ աղետի իմաստ կրող «Մեծ եղեռն»-ով արտահայտել: Ես չեմ ասում, որ նրանք հենց այսօրվանից փոխեն իրենց դիրքորոշումը, սակայն երկխոսությունը, հետազոտություններն էլ զուգահեռաբար թող շարունակվեն: Այդպես էր մտածում նաեւ Հրանտ Դինքը»:
Ինչ վերաբերում է «Ենի չաղի» հոդվածին, ապա այս թերթը «Ցեղասպանության ստի անխոնջ պաշտպան» Թաներ Աքչամին համարում է «հայամետ», նրան վերագրում է «հայկական սփյուռքի խոսափողը» դառնալու առաքելությունը, ապա եւ մեղադրում, թե նորից հարձակման թիրախ դարձրեց թուրք ազգին: Ինչպե՞ս: «Ենի չաղը» պատասխանում է. «Վերջերս Աքչամը հայտարարեց, որ այդ հարցը կլուծվի, եթե թուրքական կառավարությունը հանձն առնի իբրեւ «հանցանք» ճանաչել 1915-ի իրադարձությունները»:
Ինչպես երեւում է, հայ-թուրք գիտնականների աշխատանքային խումբը, դրա Ցեղասպանություն բառի օգտագործումից խուսափող անդամները եւ նրանց դռնփակ նիստերը 1915-ի իրադարձությունների առնչությամբ ճշմարտությունը բացահայտելու քողի տակ վիճարկում են Հայոց ցեղասպանությունը եւ ծառայում թուրքական պետությանը պատասխանատվությունից հնարավորինս ձերբազատելու ընդհանուր նպատակին:
ՀԱԿՈԲ ՉԱՔՐՅԱՆ

ԳԵՐՄԱՆԱՑԻՆԵՐԸ ՀԵՐԹԱԿԱՆ ԱՆԳԱՄ ՄԵՂԱ ԵՆ ԳԱԼԻՍ ՀՐԵԱՆԵՐԻ ԱՌՋԵՎ: ԻՍԿ ԹՈ՞ՒՐՔԸ

Ինձ թվում է՝ հայը նույնիսկ երազում, նույնիսկ ոչ հեռավոր ապագայում չի պատկերացնի, որ Թուրքիայի ղեկավարը անմիջականորեն ելույթ է ունենում.... Հայաստանի Ազգային ժողովում... թուրքերեն: Ներողություն է խնդրում Ցեղասպանության համար եւ գոհունակություն հայտնում թուրք-հայկական հարաբերությունների գերբարձր մակարդակի կապակցությամբ:
Իսկ չէ՞ որ համանման բան տեղի ունեցավ օրերս Իսրայելում: Գերմանիայի ներկայիս կանցլեր Անգելա Մերկելը, հանդես գալով Քնեսեթի պատգամավորների առջեւ գերմաներեն, իր մեջ ուժ գտավ հայտարարելու, որ Իսրայելն ու Գերմանիան փոխկապակցված են «Շոահեի» (Հոլոքոսթի) հիշողություններով, որ հրեա ժողովրդի ցեղասպանությունը գերմանացիներին համակում է ամոթի զգացում:
Զգո՞ւմ եք ազգերի բարոյականության մակարդակը: Իսկ թուրքն իրեն այսօր այնքան «քաղաքակիրթ» է համարում, որ տակավին ոճրագործությունից չմաքրագործված ձեռքով ծեծում է Եվրոպայի դուռը: Հիմա էլ՝ վերականգնված գլխաշորով:
Ընդսմին, չի կարելի ասել, թե գերմանացիներին ու հրեաներին հեշտ է տրվում այդ հաշտությունը: Նույնիսկ Քնեսեթի պատգամավորների մեկ քառորդը պատրաստ էր լքել պառլամենտը կանցլերի ելույթի ժամանակ: Սակայն գերմանացիների կողմից մեղքի ընդունումը եւ հսկայական նյութական փոխհատուցումը մեղմում են հրեաների ցավը:
Իսկ թուրքե՞րը...
Իսկ մեր որոշ թուրքասեր հայե՞րը...
ՌՈՒԲԵՆ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ, Մոսկվա

Yerevan may recognize Karabakh in response to Baku policy

/PanARMENIAN.Net/ The UN resolution on Karabakh is nothing but Azerbaijan’s attempt to counterbalance the one adopted on Kosovo’s independence and to prove that Kosovo can’t set a precedent for Nagorno Karabakh, Armenian President Robert Kocharian told a news conference today. “If Baku proceeds with its policy, Yerevan will recognize independence of Nagorno Karabakh and conclude military agreements with it. With its state institutes and ability to defend borders, Nagorno Karabakh has more rights to independence than Kosovo,” he said. As to Baku’s statements on dismissal of the OSCE Minsk Group, President Kocharian said, “The OSCE MG is the best format. If Baku isn’t satisfied with the format of talks, it doesn’t mean that we should give it up. Let them not negotiate if they don’t want to. However, in this case Azerbaijan will shoulder the responsibility for development of the negotiation process.”

ԹՈՒՐՔ ԳՐՈՂԸ ԱՆԳԼԻԱՅՈՒՄ ՀԱՎԱԿՆՈՒՄ Է ՊԱՐԳԵՎԻ, ԻՍԿ ԹՈՒՐՔԻԱՅՈՒՄ` ՊԱՏԺԻ

Թուրք գրող Էլիֆ Շաֆագը «Ստամբուլի ապօրինի զավակները» վեպի համար հավակնում է Անգլիայում գրականության ասպարեզում հեղինակավոր Orange Broadband Prize for Fictions պարգեւին: Թուրքերեն թարգմանությամբ «Հայրն ու ապօրինի զավակը» կոչված վեպում թուրք-հայկական հարաբերություններին անդրադառնալու, դրանց էությունը բացատրելու, Օսմանյան կայսրության ժամանակաշրջանում թուրքերի կողմից հայերին ցեղասպանության ենթարկելու մասին բացահայտ արտահայտություններ անելու համար 301-րդ հոդվածով «թրքությունը վիրավորելու եւ թուրքերին ցեղասպանության մեջ մեղադրելու» հիմնավորմամբ դատական գործ է հարուցվել Էլիֆ Շաֆագի դեմ, որը հետագայում կարճվել է: Վեպում թուրք-հայկական հարաբերությունները 90-ամյա ժամանակաշրջանի հատվածում պարզաբանվում են Ստամբուլի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ թուրք եւ հայ ընտանիքների ունեցած կապերի միջոցով:

ՔԱՅԼՈՒՄ ԵՆՔ ԱՆԳԱՂԱՓԱՐ, ԱՆՓՈՒՅԹ ԵՆՔ ՄԵՐ ՀԱՆՃԱՐԻ ՀԱՆԴԵՊ, ՀԱՎԱՏՈՒՄ ԵՆՔ ԿՌՏԱԾՆԵՐԻՆ

«Կարո՞ղ է լինել մի սերունդ, որ նախորդ սերնդից հանկարծ չունենա ոչինչ ժառանգած իբրեւ ջիղ, արյուն ու ավյուն, օ՜, այդ ի՞նչ բացիլ էր, ոգու ցեց, որ սղոցեց անգամ նաիրյան երգի սաղմը ազատ, սաղմը զրահավոր եւ որդի նման մտավ ներս», Չարենցի այս եւ բազում այլ տողեր մեր այսօրվա իրականության ամենաճշգրիտ արտացոլանքն են: Դրանց այժմեականության մասին խոսելիս դերասան, ասմունքող Ազատ Գասպարյանը ցավով շեշտեց, որ հայերս երբեք դասեր չենք քաղում պատմությունից, մեզ թողնված գրական մասունքներից, չենք մտածում մեր մեջ սողոսկող որդի ու բացիլի մասին: «Մենք անփույթ ազգ ենք, ինչպես Չարենցն է ասում, պատմության քառուղիներում քայլել ենք անսկզբունք, անգաղափար, ու մինչեւ հիմա շարունակում ենք այդպես քայլել: Անփույթ մեր հանճարի, մեր շնորհքի հանդեպ, հավաքվում ենք կռտած դատողությունների շուրջը, մինչդեռ մեզ ավանդվել է հեռու մնալ կռտածներից», ասաց Ազատ Գասպարյանը: Չարենցագետ Դավիթ Գասպարյանի հետ երեկ նա հրավիրվել էր «Հայելի» ակումբ, պատասխանելու լրագրողներին հուզող հարցերին, սակայն բախվեցին միտինգային տրամադրությունների, ներքաշվեցին քաղաքական խոսակցությունների մեջ: «Չարենցյան ընդվզումը, բողոքը հայհոյանքով չէ, այլ գաղափարախոսությամբ: «Ձեր խավարի հանդեպ, հոգիս ընդմիշտ կրակ է», գրել է բռնապետությունից վիրավորված բանաստեղծը: Այսօր մենք չունենք ստեղծագործող այդպիսի լիդեր: Ես կարող եմ ստեղծագործողի թիկունքին կանգնել, այլ ոչ կուսակցական տգետ, անգրագետ լիդերների: Աթոռապաշտների հետ ես գործ չունեմ, չեմ կարող նրանց պաշտպանել: Կյանքս կտամ արվեստագետի համար, բայց այդ քաղաքական գործիչների համար ես չկամ», ասաց Գասպարյանը: Լրագրողներին շատ էր հուզում այն հարցը, թե արդյո՞ք մասնակցել է մարտի 1-ի հանրահավաքին: «Այո, ցանկացա ժողովրդի կողքին լինել, բայց սադրանքի ենթարկվեցի: Մեկը բղավեց վրաս ասելով՝ «Դուք չէի՞ք, որ պաշտպանում էիք...»: Անմիջապես հեռացա այնտեղից, քանի դեռ չէի ծեծվել»:
Չարենցի մշտարթուն պատգամը՝ «Ով հայ ժողովուրդ, քո միակ փրկությունը քո հավաքական ուժի մեջ է», մեզանում անգիր գիտեն գրեթե բոլորը: Չարենցագետ Դավիթ Գասպարյանը կարծում է, որ ժամանակն է այդ պատգամը մտցնելու կյանք, իրագործելու: «Քաղաքական ահավոր լարված մթնոլորտ է ամենուրեք՝ մեքենաներում, սրճարաններում, ընտանիքներում, գյուղերում ու քաղաքներում, այս ահավոր լարվածությունը պետք է մեղմել, պետք է խաղաղեցնել: Սա ամենամեծ չարիքն է, որ մենք կարող էինք բերել մեր ժողովրդին, այսպես չի կարող լինել, որովհետեւ այս ամենը տանում է դեպի ազգի մանրացում, թշնամացում, փոշիացում»: Նա առաջարկում է լարվածությունը թուլացնելու տարբեր ճանապարհներ. նախ պետք է ունենալ ուժեղ եւ առողջ ընդդիմություն, այլ ոչ թե ուղղորդվող ու ծախու, ստեղծել իդեալական նախագահի մոդել, իսկ ամենակարեւորը՝ փոխադարձ հարգանքի մթնոլորտ: Չարենցի «Գիրք ճանապարհինը» նրա բնորոշմամբ, մեր պատմության խտացումն է, մեր անցյալը, նաեւ ապագան, հատկապես «Պատմության քառուղիները», «Մահվան տեսիլը»: Երկրին ու մեզ պատած ցավն ու մորմոքը նա արտահայտեց Չարենցի տողերով՝ «Որպես ձգված թավջութակի ձգված մի լար, դողում է սիրտս կարոտով մի ահարկու»: Չարենցի որ տողն էլ հիշեմ, այսօրվա համար ճիշտ է: Չարենցի պես մտավորականն այսօր ժողովրդի մեջ պիտի լիներ, դժբախտաբար, մեր այսօրվա մտավորականությունը փոշիացած է, բաժան-բաժան: Այն հզոր ուժը, որ կոչվում է մտավորականություն, չկա, եւ միշտ չէ, որ այդ անվան տակ հանդես եկողները մտավորականներ են, դրանք խանութպաններ են, ծախվածներ, կեղծվածներ: Մեզ մոտ այդ ամենը չպիտի լիներ, ամենաբարբարոս ձեւերով կատարվեց, եղբայրը եղբոր դեմ էր, ուրիշ կերպ պիտի լիներ, մի քիչ մեղմ, հանգիստ, բայց ամենաբիրտ ձեւով եղավ: Մթնոլորտը լի է տագնապով, վախով, մորմոք ու ցավ կա», ասաց Դավիթ Գասպարյանը:
Երկու մտավորականներն ասելու շատ բան ունեին, բայց նրանց ամենամեծ ցանկությունն այն էր, որ մեր երկրում լինի առողջ մթնոլորտ, ամուր ընդդիմությամբ՝ առանց բախումների եւ առճակատման: Իսկ մտավորականությունը պետք է հեռու լինի կուսակցականությունից, մտավորականի կուսակցությունը պիտի լինի Չարենցի, Կոմիտասի, Մաշտոցի կուսակցությունը:
ՌՈՒԶԱՆ ՊՈՂՈՍՅԱՆ

Jewish Scholars Blast Israeli Ambassador for Misrepresenting Genocide

TEL AVIV--Jewish Genocide scholars professors Yair Auron, Israel W. Charny and Elihu D. Richter wrote an open letter to Israeli Foreign Minister Tzipi Livni expressing their irritation on the announcement of Gaby Levy, Ambassador of Israel to Turkey that, “What we [Israel] realized in Gaza, was not a genocide just like the way it was not a genocide carried out against Armenians.” The ambassador of Israel to Turkey made a speech following Turkish Prime Minister Recep Tayipp Erdogan criticized Israel's attack on Gaza.

Below is the text of the open letter:

Open Letter to Tzipi Livni, Minister of Foreign Affairs, Israel.

We are writing to express our shock, disbelief and horror at the statements attributed to Ambassador to Turkey Gaby Levy by the website of Sabah News (Turkey) that "what we [Israel] did in Gaza is not genocide just like there is no Armenian genocide." These statements were reportedly in response to comments made by Prime Minister Erdoghan of Turkey criticizing Israel's response to the terror attacks from Gaza. We would like to believe that he was misquoted. Ambassador Levy is insultingly wrong in denying the Armenian genocide. There is an overwhelming body of historical evidence from many separate and independent bodies of information to show that the mass atrocities experienced by the Armenians were a result of an intentional policy on the part of the Turkish government at the time. It is precisely this evidence of intent to kill and destroy, in whole or in part, as defined by the UN Convention on Genocide, which is why these atrocities constitute genocide. They were adjudged genocide by Raphael Lemkin, the person who gave the world the word-concept of genocide, and have been so adjudged by any number of impartial commissions and professional authorities, including the International Association of Genocide Scholars. Israel's ambassador is humiliatingly further misdirected on Gaza, where it is Hamas, an organization with a genocidal agenda, which is carrying out terror attacks aimed at killing, destroying and expelling the entire population. Israel is defending itself against the perpetrators of this genocidal agenda. The Grad rockets Hamas is now firing at population centers in Israel come from Iran which has expressed a sworn determination to wipe out the State of Israel. Clearly Israel has never embarked on a genocidal program or action in Gaza, but for the ambassador to prove his point as it were by comparing Israel's actions today in Gaza to the known genocidal activities of the Ottoman Turks against the Armenians and other non-Moslem minorities in 1915 and on is self-defeating in the extreme. The aim of Israel's military actions in Gaza is to stop the genocidal terror aimed at the Israeli public. To link proof that Israel is not the aggressor in Gaza with a denial of the validity of the Armenian Genocide is seriously harmful to Israel. Ambassador Levy's mission is not to revise historical truth, but to represent Israel with honor, self-respect, competence and integrity. He has failed the test on all counts. By publicly declaring his denial of the Armenian genocide, he paves the way for denial of all other genocidal threats, foremost of which are those now facing Israel. Israel's relationship with Turkey is a matter of vital importance to the two countries. But this relationship does not require public displays of obsequiousness and participation in genocide denial. It does require Ambassador Levy to advise Turkey of the genocidal threats from Hamas, and from Iran, its paymaster. We call upon the Government to repudiate the remarks attributed to him. Sincerely, Prof. Yair Auron, PhD, Dept. of Sociology, Open University of Israel Prof. Israel W. Charny, PhD (retired Tel Aviv University and Hebrew University), Executive Director, Institute on the Holocaust and Genocide, Jerusalem, Editor, Encyclopedia of Genocide Prof. Elihu D. Richter, MD, MPH, Genocide Prevention Program, Hebrew University-Hadassah School of Public Health and Community Medicine

Tuesday, March 18, 2008

350 ՀԱԶԱՐ՝ «ՔԱՆԴԵԼՈՒ» ԸՆՏՐԱՀԱՎԱՔԻՆ

Ի՞նչը միավորեց այդքան մարդկանց փետրվարի 19-ին

Նախագահական ընտրությունների արդյունքները եւ հաջորդող իրադարձությունները դեռ երկար ժամանակ կքննարկվեն: Թե ինչո՞ւ զարգացումները գնացին այդ ուղղությամբ, ինչո՞ւ տեղի ունեցավ այն, ինչը թվում էր, թե Հայաստանում չէր կարող տեղի ունենալ, եւ բազմաթիվ այլ ինչուների պատասխանները դեռ պետք է տրվեն: Սակայն այսօր արդեն տեղի ունեցածի որոշ պատճառներ կարելի է տեսնել: Ընդ որում, դրանք շատ ավելի խորքային են, քան ներկայումս շրջանառվող սոցիալական, գործող իշխանություններից դժգոհ լինելու, հոգեբանական դիվերսիայի ենթարկվելու եւ այլ պատճառները, որոնք թեեւ նույնպես առկա են, բայց հիմնականները չեն:
Այն, որ 2008-ի փետրվարի 19-ին ընտրողների ձայները բաշխվեցին նախագահի 4 հիմնական թեկնածուների միջեւ, տարօրինակ կամ արտառոց համարել չի կարելի: Տարօրինակ չէր նաեւ, որ 270 հազար մարդ իր ձայնը տվեց ժողովրդին պոպուլիստական խոստումներով իր կողմը գրավող ընդդիմադիր թեկնածու Արթուր Բաղդասարյանին, 100 հազարը՝ իշխանության մաս կազմող, բայց նույն իշխանության հանդեպ քննադատական կեցվածք ընդունած ՀՅԴ թեկնածու Վահան Հովհաննիսյանին եւ վերջապես 862 հազարը՝ իշխանական թեկնածու Սերժ Սարգսյանին: Տարօրինակ էր, որ քաղաքական համակարգը փոփոխելու լոզունգով հանդես եկող Վազգեն Մանուկյանը ստացավ միայն 21 հազար ձայն: Առավել արտառոց էր նախկին նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ստացած 21 տոկոս կամ ավելի քան 350 հազար ձայները:
Բազմիցս է ասվել, թե ովքեր են նախկին նախագահին ձայն տվել՝ նրա թիմակիցները եւ համախոհները, որոնք եղել են իշխանության ղեկին, քաղաքական որոշ ուժեր, որոնք սպասելիքներ ունեին նախկին նախագահի իշխանության գալու դեպքում, տարբեր տրամաչափի նախկին պաշտոնյաներ, որոնք այս իշխանությունների ժամանակ զրկվել էին պաշտոններից, սոցիալապես վատ վիճակում գտնվող մարդիկ, որոնք հոգնել են վատ ապրելուց, բայց մոռացել են, թե ում իշխանության տարիներից են սկսել վատ ապրել, նաեւ փոքր ու միջին բիզնեսով զբաղվող մարդիկ, որոնք չնայած կայացել են վերջին 5-6 տարիներին, բայց օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ դժգոհություններ ունեն կապված հարկային եւ պետական այլ կառույցների հետ, եւ մարդիկ, որոնք անկախ սոցիալական կամ այլ կացությունից, պարզապես դժգոհ են իշխանություններից: Սակայն չի կարելի չնկատել նրանց միավորող մեկ ընդհանրություն: Նրանք բոլորը ձայն էին տվել մի անձի, որը խոստանում էր քանդել, ոչնչացնել, նստեցնել, որը երկրի հետագա զարգացման իր պատկերացումների մասին ոչինչ չէր ասում: Սակայն քանդելու եւ ոչնչացնելու խոստումը բավարար եղավ, որպեսզի նա իր շուրջը հավաքի նման պատկառելի ընտրազանգված: Ի՞նչ է սա նշանակում:
Դժբախտաբար, մեր ժողովրդի մի զգալի հատվածի մեջ շարունակում է ապրել «քանդելու» եւ «ոչնչացնելու» մտայնությունը եւ դրանով կողմնորոշվելը: Սա միայն սոցիալական վիճակով չի կարելի բացատրել, քանզի սոցիալապես վատ վիճակում գտնվողներն ամենեւին էլ միաձայնորեն Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին չընտրեցին: Մյուս թեկնածուները եւ հատկապես սոցիալական կյանքի անմիջական բարելավումներ խոստացող Արթուր Բաղդասարյանն ու թոշակների կամ աշխատավարձերի բարձրացում իրականացրած Սերժ Սարգսյանը նույնպես ստացան նույն խավի ձայները: Սակայն այդ ընտրողները տարբերվում են նախկին նախագահին ընտրողներից, որովհետեւ իրենց վիճակից դուրս գալու ելքը տեսնում են ոչ թե ինչ-որ բան քանդելու կամ ինչ-որ մեկին ոչնչացնելու կամ, ծայրահեղ դեպքում, հեռացնելու, այլ կայունության, զարգացման, կառուցելու մեջ:
Հետընտրական շրջանի իրադարձությունները եւ հատկապես մարտի 1-2-ի դեպքերը փաստացի ապացույց էին, որ նախկին նախագահին ընտրել էին «քանդելն» ու «ոչնչացնելը» որպես խնդիրների լուծման տարբերակ տեսնողները: Նրանք, որպես կանոն, չեն էլ պատկերացնում եւ չեն ցանկանում մտածել, թե ի՞նչ է լինելու, եթե իրենց թեկնածուի հաղթանակից հետո հաջողվի «քանդել» ու «ոչնչացնել», ի՞նչ են ստանալու իրենք: Մինչդեռ պատմությունից հայտնի է, որ գալու է խոր հիասթափության պահը, որ մի քանի տարի հետո արդեն այդ նույն մարդիկ եւ նրանց ավելացած բազում ուրիշներն են հրապարակներ ու փողոցներ դուրս գալու «քանդելու», «ոչնչացնելու», «նստեցնելու» հերթական կոչ անողների հետեւից գնալու համար: Իսկ որ դա վաղ թե ուշ անխուսափելիորեն բերելու է պետականության կորստի, միանշանակ է: Հարց է առաջանում, որտեղի՞ց է գալիս «քանդելու»՝ սեւեռուն գաղափար հիշեցնող թաքցված կամ անթաքույց մոլուցքը եւ ինչպե՞ս կարելի է դրա դեմ պայքարել:
Գլխավոր պատճառը դարեր շարունակ պետականության բացակայությունն է: Եթե, օրինակ, Ռուսաստանում իրենց պաշտոնավարման ավարտից 10 տարի հետո փորձեին նախագահ ընտրվել, ենթադրենք Միխայիլ Գորբաչովը կամ Բորիս Ելցինը, որոնք նույն՝ պետություն քանդողի համարումն ունեն Ռուսաստանում, ինչպես Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը Հայաստանում, եւ եթե նրանք խոստանային քանդել Վլադիմիր Պուտինի «ստեղծած ավազակապետությունը», պատկերացնո՞ւմ եք, թե ինչ արձագանք կստանային ռուսական հասարակության կողմից: Ոչ թե 21 տոկոս, նրանցից եւ ոչ մեկը 1-2 տոկոսից ավելի ձայն չէր հավաքի, քանզի, ի տարբերություն մեզ՝ հայերիս, ռուսները պետություն են ունեցել դարեր շարունակ եւ ոչ միայն պետություն, այլեւ կայսրություն, որը նրանց ազգային հպարտության գլխավոր բաղադրիչներից է: Եվ ամեն մեկը, ով կփորձի ձեռք բարձրացնել այդ պետականության վրա, կարժանանա Ռուսաստանի բնակչության ընդգծված բացասական եւ անհանդուրժող վերաբերմունքին: Ավաղ, հաճախ ավելորդ ինքնագովությամբ տառապող հայերս, գոնե մեր մի հատվածը դեռ շատ հեռու է նման գիտակցություն ունենալուց: Թեեւ պետք է նշել, որ այն սկսել է ձեւավորվել: Դրա ապացույցն է այն, որ հազարավոր ընտրողներ, անձնական համակրանք չունենալով Սերժ Սարգսյանի հանդեպ, չընդունելով նրա քաղաքական հայացքներն ու սկզբունքները, ընտրեցին նրան՝ հանուն երկրի կայունության եւ պետականության պահպանման, հնարավորություն չտալով Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին իրականացնելու պետականության հիմքերը քանդելու ծրագրերը: Այսինքն, կարող ենք փաստել, որ մեր բնակչության գերակշիռ մասը, այդ թվում նաեւ մյուս թեկնածուներին ընտրողները, չեն աջակցում «քանդելու» կոչով հանդես եկողներին: Մնում է միայն տարեց տարի ավելացնել կառուցման կողմնակիցների թիվը, որոնք նկատի ունենալով այս կամ այն թեկնածուի, քաղաքական ուժի անցած ուղին, իրենց եւ երկրի ապագան կտեսնեն նրանց քաղաքական ծրագրերի եւ գործողությունների մեջ:
Սարսափելի չէ եւ ավելին` բնականոն է, որ գործող իշխանությունները ներկայացնող Սերժ Սարգսյանին դեմ է արտահայտվել մոտ 750 հազար մարդ: Սարսափելին այն է, որ դրանցից 350 հազարը իր ձայնը տվել է «քանդող» ուժին՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին, այլ ոչ թե, ասենք, «վերափոխող» կամ «բարեփոխող» Վազգեն Մանուկյանին կամ Վահան Հովհաննիսյանին: Մինչդեռ եթե այդ 350 հազար կամ թեկուզ դրանից ավելի ձայները ստանային վերջիններս կամ նրանցից որեւէ մեկը, դա, թերեւս, ավելի զգոն կդարձներ ընտրված նախագահին, որն իր թիկունքում կզգար կառուցողական քաղաքական ուժի շնչառությունը, եւ պետականությանը սպառնացող վտանգի դեմ հավելյալ ջանքեր պահանջող պայքարի փոխարեն, իր քաղաքական վարկանիշը պահպանելու համար ավելի նպատակասլաց կգործեր այդ նույն պետության զարգացման ծրագրերի իրագործման ուղղությամբ: Սակայն, ցավոք, 2008-ի նախագահական ընտրությունները փաստեցին, որ դեռ ճանապարհ ունենք անցնելու:
ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՊԱՐՏԱՎՈՐ ՉԷ ՀԱՆԴՈՒՐԺԵԼ ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐԻ ՍԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ

Հայկական իշխանությունները պետք է վերանայեն ինչպես ԵՄ-ի, այնպես էլ ՆԱՏՕ-ի ծրագրերին մասնակցության պայմանները

Մարտի 1-ի զանգվածային անկարգությունները հանգեցրին ներքաղաքական վիճակի լարվածության աննախադեպ սրմանը Հայաստանում: Ադրբեջանական հրոսակն օգտագործեց պատեհ առիթը: Թեեւ մարտի 4-ին շփման գծի մարտակերտյան հատվածում չարանենգ թշնամին, թողնելով ռազմի դաշտում 8 դիակ, դիմեց փախուստի, սակայն հայկական դիրքերի վրա ադրբեջանական հրոսակի հարձակումով սրվեց նաեւ ռազմաքաղաքական վիճակը Ղարաբաղ-Ադրբեջան սահմանում:
Մինչ ՆԱՏՕ-ի խորհրդարանական վեհաժողովը, ԱՄՆ պետքարտուղարությունը, ԵԱՀԿ-ն, ի դեմս Մինսկի խմբի եւ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի, «հետագա առճակատումներից զերծ մնալու» կոչերով հավասարության նշան էին դնում հրադադարը խախտող եւ խախտումներին հարկադրված պատասխանող կողմերի միջեւ, որպեսզի խախտումներում խրախուսեն Ադրբեջանին, վեհաժողովի Բաքվում հրավիրված սեմինարում ադրբեջանական կողմի հետ Հարավային Կովկասում ՆԱՏՕ-ի հատուկ ներկայացուցիչ Ռոբերտ Սիմոնսի ակտիվ մասնակցությամբ արված սակարկությունները նախադրյալներ ստեղծեցին նոր խախտումների համար:
Արձագանքելով ՆԱՏՕ-ի եւ ԵԱՀԿ-ի խրախուսանքին, Ադրբեջանը նախ նոր զորամիավորումներ կուտակեց Մարտակերտի սահմանին, ապա մարտի 6-ի լույս 7-ի գիշերը Հադրութի հատվածում վերստին խախտեց հրադադարը: Ադրբեջանին էլ արձագանքեցին աշխարհի առաջնակարգ լրատվամիջոցները, տարածելով մարտի 4-ին իբր 12 հայ զինվորի սպանության կեղծիքը, որպեսզի չընկճվի ադրբեջանական հրոսակի մարտական ոգին: Դրան հետեւեցին շփման գծի Ֆիզուլիի հատվածում խախտման վերաբերյալ կեղծիքները եւ բոլոր խախտումները լկտիաբար վերագրվեցին հայկական կողմին: Վերոհիշյալ լրատվամիջոցների կեղծիքները նույն լկտիությամբ շտապեց հաստատել, այսպես կոչված տնային կալանքի մեջ գտնվող, Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը:
Ի դեպ, ադրբեջանական կեղծիքներն ի լուր աշխարհի սիրահոժար տարածող այս լրատվամիջոցները ողջամտորեն շրջանցում էին շփման գծում ճգնաժամային դիտարկումների անցկացումը վիժեցնելու Ադրբեջանի փորձերը, առավել եւս վիժեցման պատճառաբանությունը, թե ապահովված չէ ԵԱՀԿ դիտարկման խմբի անդամների անվտանգությունը: Հատկանշական է, որ վիժեցման ադրբեջանական փորձերին նախանձելի հանդուրժողականությամբ են վերաբերվել ՆԱՏՕ-ի խորհրդարանական վեհաժողովը, վեհաժողովի Բաքվում հրավիրված սեմինարը, որին ներկա էին Հյուսիսատլանտյան դաշինքի անդամ եւ գործընկեր պետություններից 101 պատվիրակներ, ինչպես նաեւ ԵԱՀԿ-ն բոլոր կառույցներով:
Այս հանդուրժողականությունն ու խրախուսանքը հիմք են տալիս ենթադրելու, որ ՆԱՏՕ-ն ուղղակիորեն աջակցում է հրադադարի խախտման Ադրբեջանի ձեռնարկումները: ԵԱՀԿ-ն հավանություն է տալիս դրանց, իսկ աշխարհի առաջնակարգ լրատվամիջոցները նշված կառույցների աջակցությունն ու հավանությունը միջազգային հանրությունից քողարկելու առաջադրանքով, հրադադարի խախտման վերաբերյալ կեղծիքներ են տարածում: Այսպիսով, դրանք ծառայում են խախտումներում ադրբեջանական հրոսակին խրախուսելի արեւմտյան կառույցների չարանենգ նպատակին:
Այլ կերպ, հրադադարին առնչվող կեղծիքներ տարածելիս, առաջնակարգ լրատվամիջոցները գործում են ՆԱՏՕ-ի եւ ԵԱՀԿ-ի հետ փոխհամաձայնեցված, վերջիններս էլ՝ Ադրբեջանի: Այսպիսով, շփման գծում ռազմաքաղաքական իրավիճակը միանգամայն կապակցվում է Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակի հետ, մեկի սրումը փոխազդեցությամբ հանգեցնում է մյուսի սրմանը: Ադրբեջանը դրան մասնակցում է անուղղակի, հրադադարի խախտումներում ադրբեջանցի հրոսակին աջակցող ՆԱՏՕ-ն՝ շփման գծում ռազմաքաղաքական իրավիճակի սրման, իսկ ԵԱՀԿ-ն՝ եւ ադրբեջանական խախտումներին հավանություն տալու եւ Հայաստանի ներքին գործերին խառնվելու միջոցով, որպեսզի երկրում հնարավորինս սրվի ներքաղաքական վիճակի լարվածությունը եւ դա համադրվի շփման գծի ռազմաքաղաքական լարվածության հետ:
Թերեւս այս ամենի առումով պատահական չէր ԵԱՀԿ գործող նախագահ Իլկա Կաներվանի «հետընտրական լարվածությունը մեղմելու» համար փետրվարի 26-ին Երեւանում արած կոչը. «Ես հավատում եմ, որ իշխանությունները կշարունակեն հարգել մարդկանց ազատորեն հավաքվելու իրավունքը եւ կապահովեն հրապարակային հավաքների անցկացումը՝ առանց խոչընդոտների»: Մինչդեռ այդ հավաքները արտոնված չէին, հրապարակներում հաճախ հնչում էին իշխանության բռնազավթման կոչեր: Հետեւաբար, պրն Կաներվանի կոչը սադրանքի բնույթ է ստանում եւ նա դրանով մարտի 1-ի անկարգությունների համար նախապես պատասխանատու էր դարձնում ԵԱՀԿ-ին: Սադրանքները շարունակվեցին նաեւ մարտի 1-ի զանգվածային անկարգություններից հետո այն աստիճանի, որ ԵԱՀԿ ժողովրդավարական հաստատությունների եւ մարդու իրավունքների գրասենյակը, գնահատելով քվեարկության արդյունքները 17 տեղամասային կենտրոններից 13-ում «վատ» կամ «շատ վատ», համառորեն հրաժարվեց տեղեկացնել Հայաստանի կառավարությանը, թե որոնք են այդ կենտրոնները:
Ոչ պակաս սադրիչ պետք է համարվի Ամերիկյան միջազգային հաղորդումների խորհրդի նախագահ Ջեյմս Գլասմանի արձագանքը Հայաստանում «Ամերիկայի ձայն» եւ «Ազատություն» ռադիոկայանների հեռարձակման սահմանափակումներին, թե ոտնահարվում է ժողովրդավարությունը: Այդ մեծարգո պարոնը պետք է իմանա, որ երկրում արտակարգ դրությունը տարածվում է բոլոր լրատվամիջոցների վրա: Հետեւաբար, անկախ էթնիկ ծագումից, Հայաստանում հայի ազգանունով թուրք-ադրբեջանական քարոզչություն ծավալող հայատյացներին սպասարկելու առաջադրանքով գործելու պատճառով Լ. Տեր-Պետրոսյանի խոսափողը դարձած այս ռադիոկայանները, որքան էլ ամերիկյան լինեն, վերին արտի ցորենը չեն:
Գլասմանն այդ հայտարարությունն արել էր մարտի 5-ին, իսկ 11-ին «Ասոշիեյթեդ պրեսի» հարցերին պատասխանելիս, նրան է միացել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ Մեթյու Բրայզան: Նա ասել է, որ Հայաստանում անկախ լրատվամիջոցների գործունեության սահմանափակումները, արտակարգ դրության հաստատումն ու ընդդիմության առաջնորդների ձերբակալությունը խոր հիասթափություն են պատճառել պաշտոնական Վաշինգտոնին: Բրայզան միաժամանակ ընդգծել է երկրում արտակարգ դրության վերացման, ձերբակալված գործիչների ազատ արձակման եւ ընդդիմության հետ երկխոսության անհրաժեշտությունը: Այդ ընթացքում Երեւան է ժամանել Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատար Թոմաս Համերբերգը, ըստ երեւույթին կրկնելու Բրայզայի հորդորները:
Սադրանքի բնույթ կրող այս հորդորները Բրայզայով կամ Համերբերգով չեն սահմանափակվում, յուրահատուկ են ԵԱՀԿ-ին, Եվրոխորհրդին, ԵՄ-ին, ԱՄՆ-ին եւ ՆԱՏՕ-ին: Եթե իշխանությունները տեղի տան Հայաստանում «հետընտրական լարվածությունը մեղմելու» քողի տակ արվող հորդորներին եւ «հարգեն մարդկանց ազատորեն հավաքվելու իրավունքը», հանրահավաքների համար այլեւս արտոնություն չի պահանջվի: Դա կհանգեցնի արտակարգ դրության ինքնաբերաբար վերացմանը, կվերանան նաեւ «անկախ» լրատվամիջոցների սահմանափակումները: Այսպիսով, երկրում կվերականգնվեն այն բոլոր նախապայմանները, որոնք առկա էին մարտի 1-ին զանգվածային անկարգությունների նախօրյակին:
Ինչ վերաբերում է ձերբակալված գործիչների ազատ արձակման եւ ընդդիմության հետ երկխոսության հորդորներին, ապա դրանք անկարգության կազմակերպիչներին, առավել եւս Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին պաշտպանության տակ առնելու նկրտումներ են: Արեւմտյան վերոհիշյալ կառույցներին պետք է հայտնի լինի իշխանությունը բռնությամբ յուրացնելու անհամատեղելիությունը քաղաքական գործունեության հետ: Այսինքն, նրանք գիտեն, որ ձերբակալվածների գոնե մի մասն արդեն հանցագործներ են, ոչ թե ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ: Իսկ Տեր-Պետրոսյանը ընդդիմանում է Հայաստանին, հայկական պետականությանն ու հայ ժողովրդին: Դա ենթադրում է միջազգային մութ ուժերին անմնացորդ ծառայելու պատրաստակամություն եւ նա այդ պատրաստակամությամբ Հայաստանը շարունակում է շփոթել իր ագարակի, իսկ Լեռնային Ղարաբաղը՝ իր ստացած օժիտի հետ, ինչը նպաստում է, որ աննախադեպ մեծանա նրա չարանենգ հայատյացության օգտակար գործողությունների գործակիցը արեւմտյան կառույցների համար:
Ինչ խոսք, սահմանափակումների վերացման դեպքում «ազատ» լրատվամիջոցներն էլ կնպաստեն Տեր-Պետրոսյանի հակապետական քարոզչության անկաշկանդ ծավալմանը Հայաստանում: Իսկ ձերբակալված գործիչները, հավատարիմ լեւոնական սկզբունքներին, ցուցարարներին կառաջնորդեն զանգվածային նոր անկարգությունների: Դրանք կդառնան մշտական գործոն Հայաստանի ներքաղաքական կյանքում, դա լարվածությունը սադրանքներով սրելու նոր հնարավորություն կտա արեւմտյան կառույցներին, վերջիններիս անընդմեջ միջամտությամբ կսահմանափակվի Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանությունը եւ նա կվերածվի անկենսունակ պետության:
Ի՞նչ պետք է անել: Ըստ երեւույթին, պետք է հասկացնել ԵԱՀԿ-ին եւ Եվրոխորհրդին, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ինքնիշխան պետություն է: Թեեւ նրա անդամակցությունը Եվրոխորհրդին, ինչպես նաեւ մասնակցությունը Եվրոմիության «Նոր հարեւանություն» ծրագրին ենթադրում է որոշակի պարտավորություններ, սակայն դրանց կատարումը ամենեւին էլ չի պարտավորեցնում հանդուրժել եվրոպական կառույցների սադրանքները, որոնք Հայաստանի ներքին գործերին միջամտելու եւ ինքնիշխանությունը սահմանափակելու բնույթ են կրում:
Այսինքն, միջազգային պարտավորությունները հետեւողականորեն կատարելիս, նույն հետեւողականությամբ պետք է հետամուտ լինել Հայաստանի այդ պարտավորություններից բխող իրավունքներին եւ պաշտոնապես դատապարտել ոտնձգությունները: Այլապես, արեւմտյան կառույցները Հայաստանի ներքին գործերին միջամտելու եւ ինքնիշխանությունը սահմանափակելու նոր առիթներ կգտնեն: Այսպիսով հայկական պետության կառավարման մեխանիզմների վերահսկողությունը հետզհետե կանցնի նրանց ձեռքը: Ի վերջո, հայաստանյան իշխանությունները կարող են վերանայել ԵՄ-ի «Նոր հարեւանություն» ծրագրի Հայաստանի մասնակցության պայմանները կամ դրա նպատակահարմարությունը, ինչու չէ, կարող են նաեւ ժամանակավորապես սառեցնել մասնակցությունը:
Այդ դեպքում, ԵՄ-ը կզրկվի Հարավային Կովկաս ներթափանցելու, իսկ ԱՄՆ-ը` Ռուսաստանի դեմ ԵՄ-ի հետ համատեղ գործելու, առավել եւս ԵՄ-ին իբրեւ գործոն ռուսականին հակադրելու հնարավորությունից: Դրանով կարգի կհրավիրվի նաեւ ՆԱՏՕ-ն, գիտակցելով, որ հայկական իշխանությունները վճռական են Հայաստանի ինքնիշխանությունն ու ներքին գործերը օտարերկրյա ոտնձգություններից պաշտպանելու հարցերում, ուստի ոտնձգությունը անխուսափելիորեն կհանգեցնի «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրին Հայաստանի մասնակցության ե՛ւ պայմանների, ե՛ւ նպատակահարմարության վերանայմանը:
Ի դեպ, վերջերս Կոսովոյի իրավիճակի շուրջը հետզհետե սրվում են Ռուսաստանի հարաբերությունները ինչպես ԱՄՆ-ի ու ԵՄ-ի, այնպես էլ ՆԱՏՕ-ի հետ: Դա համապատասխանաբար սրում է միջազգային այս ուժերի միջեւ հանուն ազդեցության Հարավային Կովկասում ծավալվող անհաշտ մրցակցությունը: Այլ կերպ, միջազգային իրավիճակի առանձնահատկությունները Հարավային Կովկասում միանգամայն նպաստավոր են Հայաստանի համար, որ նա անկաշկանդ վերանայի ինչպես ԵՄ-ի «Նոր հարեւանություն», այնպես էլ «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագրերին իր մասնակցության պայմաններն ու նպատակահարմարությունը:
ՀԱԿՈԲ ՉԱՔՐՅԱՆ

Մեղադրանք կառաջադրվի՞ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին

ԳՈՀԱՐ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ
Նախագահական ընտրություններից հետո Ազատության հրապարակում 9 օր շարունակ չարտոնված հանրահավաքներ կազմակերպելու եւ իրականացնելու համար մարտի 1-ին հարուցվել է քրեական գործ: Նույն օրը հարուցվել է նաեւ մեկ այլ քրեական գործ` Ֆրանսիայի դեսպանատանը հարող տարածքում զանգվածային անկարգությունների կազմակերպման, իրականացման, ապօրինի զենք-զինամթերք ձեռք բերելու եւ պահելու, իշխանության ներկայացուցիչներին` ոստիկաններին դիմադրություն ցույց տալու համար: Մարտի 2-ին այս երկու քրեական գործերը, որոնք քննվում էին հատուկ քննչական ծառայությունում, մտցվեցին մեկ վարույթ: Հատուկ քննչական ծառայության հատկապես կարեւոր գործերով ավագ քննիչ, հարուցված քրեական գործի քննչական խմբի ղեկավար Վահագն Հարությունյանի հետ մեր հարցազրույցով փորձեցինք տեղեկանալ քրեական գործի շրջանակներում այս օրերին կատարված աշխատանքի մասին:
- Մարտյան դեպքերի առթիվ հարուցված քրեական գործի նախաքննությունը վարելու համար ստեղծված հատուկ քննչական խմբում ովքե՞ր են ներգրավված:
- Հաշվի առնելով քրեական գործի քննության ծանրությունը, քրեական գործի ծավալը, քննչադատավարական գործողությունների ծավալը եւս` ստեղծվել է բավականին մեծ քննչական օպերատիվ խումբ, որում ընդգրկված են 50-ից ավելի քննիչներ, այդ թվում` հատուկ քննչական ծառայության, ազգային անվտանգության ծառայության, ոստիկանության քննչական գլխավոր վարչության, պաշտպանության նախարարության քննիչներ: Բացի այդ, կա նաեւ ՀՀ գլխավոր դատախազի հրամանով ստեղծված դատախազների խումբ, որն անմիջականորեն դատավարական հսկողություն է իրականացնելու քրեական գործի նախաքննության օրինականության նկատմամբ: Դատախազական խումբը ղեկավարում է Արմավիրի մարզի դատախազ Հակոբ Ղարախանյանը:
- Ի՞նչ է հասցրել անել քննչական խումբը մինչեւ այսօր:
- 2008-ի մարտի 14-ի դրությամբ, ամփոփված տվյալներով, քրեական գործի քննության ընթացքում 102 անձի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել կալանավորումը, որոնց առաջադրված են նաեւ մեղադրանքներ, կան նաեւ 2 ձերբակալվածներ: Նախաքննության ընթացքում հարցաքննվել են շուրջ 500 վկաներ, նշանակվել են բազմաթիվ փորձաքննություններ` դատաբժշկական, դատաձգաբանական, քրեագիտական, հետքաբանական, կատարվել են զննումներ, առգրավումներ, շուրջ 200 խուզարկություններ, հայտնաբերվել են զենք-զինամթերք: Ընդ որում, մեծ քանակությամբ զինամթերք է հայտնաբերվել ԱԺ պատգամավոր, սույն գործով որպես մեղադրյալ ներգրավված Սասուն Միքայելյանին պատկանող ձկնաբուծական տնտեսությունից:
- Հարցաքննությունների ընթացքում որքանո՞վ են ապահովված եղել հարցաքննվողների դատավարական իրավունքները, որքանո՞վ է պահպանվել գործընթացի համապատասխանությունն օրենքին:
- Նախաքննության ընթացքում բոլոր անձանց, վկաների, ձերբակալվածների, մեղադրյալների հարցաքննությունները, ձերբակալումները, կալանավորումները, առերեսումները կատարվել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի նորմերին, պահանջներին համապատասխան:
- Տեր-Պետրոսյանի շարժման կազմակերպիչների առանցքային դեմքերի մասով ի՞նչ նորություն կա:
- Նորությունը Սասուն Միքայելյանի հայտնաբերումն ու կալանավորումն էր, որի մասին արդեն հայտնվել է: Ձեռնարկվում են օպերատիվ -որոնողական միջոցառումներ հետախուզման մեջ գտնվող Նիկոլ Փաշինյանին եւ Խաչատուր Սուքիասյանին հայտնաբերելու եւ նրանց քրեական պատասխանատվության ենթարկելու ուղղությամբ:
- Նրանց գտնվելու վայրի մասին մոտավոր տեղեկությո՞ւն էլ չունեք:
- Չեմ կարող Ձեզ նման տեղեկատվություն հայտնել` քննության գաղտնիությունից ելնելով:
- ՀՀՇ վարչության անդամները, որ ձերբակալված են, որպես ո՞վ են դիտարկվում իրավական հարթության վրա, ինչպե՞ս է որակվում նրանց առաջադրված մեղադրանքը:
- Ձեր հարցադրման ձեւակերպումը պետք չէ տալ, որ հենց ՀՀՇ անդամներին են ձերբակալել: Քրեական գործով բազմիցս հայտարարվել է, եւ դա փաստ է, որ նախաքննական մարմինը քաղաքական հետապնդում որեւէ անձի նկատմամբ չի իրականացնում: Այսինքն` նախկինում որեւէ պաշտոն զբաղեցրած լինելու հանգամանքով կամ ՀՀՇ վարչության անդամ լինելով պայմանավորված չէ նրանց կալանավորելն ու մեղադրանք առաջադրելը: Նկատի ունեմ, որեւէ մեկի նկատմամբ քաղաքական հայացքների, գաղափարների համար հետապնդում չի իրականացվում. բոլոր անձինք, ովքեր քրեական գործով ներգրավված են որպես մեղադրյալներ, նրանց մեղսագրվում են կոնկրետ արարքներ:
- Քննչական խումբը նախաքննության ընթացքում որեւէ գնահատականի եկե՞լ է կատարվածում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի դերակատարության վերաբերյալ:
- Նախաքննության ընթացքում կատարվում են քննության պլանավորում, տակտիկայի մշակում եւ դրանից ելնող գործողությունների անցկացման հերթականություն: Դրա համար հավաքվում են ապացույցներ, տրվում է գնահատական, որոնց վերլուծության եւ համատեղ գնահատման արդյունքում կայացվում է որոշում՝ անձին որպես մեղադրյալի ներգրավվելու կամ չներգրավելու, քրեական հետապնդումը դադարեցնելու կամ չդադարեցնելու մասին:
- Այսինքն, հնարավո՞ր է, որ նախաքննության ավարտին քննչական խումբը բավարար հիմքեր ունենա Տեր-Պետրոսյանին մեղադրանք առաջադրելու համար:
- Հնարավոր է: Կատարվում է նախաքննություն, հավաքվում են օբյեկտիվ բազմակողմանի ապացույցներ, որոնց համակցության, գնահատման արդյունքում կկայացվի համապատասխան որոշում:
- Հնարավո՞ր է նախաքննության ավարտին այնպիսի մի պատկեր ունենանք, որ այս ամենի համար պատասխանատվության առջեւ կանգնեն շարքային քաղաքացիները, իսկ կազմակերպիչներն, այնուամենայնիվ, խուսափեն պատասխանատվությունից:
- Ոչ: Նման բան հնարավոր է միայն այնքանով, երբ հայտնի կդառնան բոլոր կազմակերպիչները, որոնց թվում արդեն հայտնի է, որ մեղադրանքներ ենք առաջադրել զանգվածային անկարգություններ եւ վերոհիշյալ միջոցառումների կազմակերպիչներին, այդ թվում՝ Սասուն Միքայելյանին, Մյասնիկ Մալխասյանին եւ այլոց: Սա նշանակում է, մենք արդեն իսկ ունենք Ձեր մատնանշած ոչ շարքային քաղաքացիներ, այսինքն՝ անձինք, որոնք կազմակերպել, ծրագրել եւ անցկացրել են վերը նկարագրված զանգվածային անկարգությունները:
- Տեր-Պետրոսյանի վստահված անձ եւ այժմ ձերբակալված Մասիս Այվազյանի փաստաբանը հայտարարություն է տարածել, թե արտակարգ դրության պայմաններում նախաքննական մարմնի գործողություններն անվերահսկելի են: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
- Ոչ, բացառվում է, որովհետեւ արտակարգ իրավիճակը որեւէ կերպ քրեական դատավարության գործող նորմերի վրա ազդել չի կարող. քննությունը կատարվում է քրեական դատավարության նորմերին համապատասխան:

ՎԱՐԴԳԵՍ ԵՂԻԱՅԱՆԻ ՆՈՐ ԳԻՐՔԸ ՆՈՐ ԲԱՑԱՀԱՅՏՈՒՄՆԵՐՈՎ

Ճանաչված իրավաբան Վարդգես Եղիայանի «Վահան Քարտաշյան: Հայկական դատի արտակարգ պաշտպանը» խորագրով նոր գիրքը անուրանալի փաստերի հիման վրա մի անգամ եւս բացահայտում է Ամերիկայի դերը Հայոց ցեղասպանության իրականացման գործում եւ ամերիկյան կառավարության հաշվարկված դավաճանությունը դրանում, գրում է «Արմինյն միրոր սփեքթեյթր» շաբաթաթերթն իր մարտի 1-ի համարում:
Քարտաշյանը (1883-1934 թթ.) դասական հերոսին բնորոշ հատկանիշներով օժտված մի անձնավորություն է եղել, ամերիկյան քաղաքացիությունն ընդունած մի հայորդի, մասնագիտությամբ իրավաբան, որը Սիզիփոսյան ապարդյուն պայքար է մղել հանուն հայկական դատի մի երկրում, որտեղ այլ շահեր էին (եւ ե՛ն) արժեւորվում: Նա մոտ երեք տասնամյակ, 1908-ից մինչեւ իր հուսահատ մահը 1934-ին, բազմաթիվ ահազանգերով փորձել է ամերիկացի իշխանավորների գիտակցությանը հասցնել ակնկալվող ողբերգությունը, բայց հանդիպել է սառը անտարբերության: Գիրքը բացահայտում է, որ ապրիլյան Եղեռնից ինը ամիս առաջ նյույորքաբնակ իրավաբանը այդ ժամանակվա Ամերիկայի պատերազմի նախարար Լինդլի Գարիսոնին հղած նամակում գրել է. «Ես տեղեկություն ունեմ, որ թուրքական կառավարությունը ծրագրում է իրականացնել իր նողկալի կարիերայի ամենազարհուրելի սարսափներն ընդդեմ անօգնական մարդկության, եթե մասնակցի եվրոպական պատերազմին: Այդ ծրագիրը իրագործվելու է Թուրքիայում ապրող բնիկ եւ օտարերկրացի քրիստոնյաների հանդեպ: Եթե ինչ-որ ուժեղ, զսպող մի ուժ չկանգնեցնի նրան, կարող ենք վստահ լինել, որ Թուրքիան անարգելք գործելու հնարավորությունից օգտվելով, մի հանգամանք, որը նա արդեն իսկ վայելում է, գործի է դնելու իր զազրելի ծրագիրը»:
Քարտաշյանի նախազգուշական կոչը մնաց «ձայն բարբառոյ յանապատի» գրում է թերթը, եւ մնացածը մեզ բոլորիս ծանոթ պատմությունն է:
Երեքհարյուր հիսուներեք էջանոց գիրքը հրատարակել է «Քար» հրատարակչատունը: Գրքի արժեքն է 25 դոլար: Կարելի է ձեռք բերել գրելով P.O.Box 250322 Glendale, CA 91225-0322 հասցեով կամ այցելելով «info@centerar.org» կայքէջը:
Հ. Ծ.

ROUBEN HAKHVERDIAN. "WHEN INTELLIGENTSIA DOESN'T LEAD, THE PEOPLE BECOME THE INTELLIGENTSIA"

Rouben Hakhverdian declared himself a craftsman and left the intelligentsia circles at March 11 meeting at "Hayeli" club. At the same time, he stated that when the intelligentsia doesn't lead, the people become the intelligentsia. He added that unfortunately, this factor spared neither the supporters of Levon Ter-Petrosian nor those of Serge Sarkisian from mass hysteria and psychosis. He came to this conclusion after what he saw over TV. "I didn't go to the rallies. I couldn't bear "Levon is president" slogan, that person is absolutely unacceptable for me. And the people went to the rallies not for his sake, but against the injustice," Ruben Hakhverdian said, emphasizing that Levon Ter-Petrosian is a political corpse for a long time already. As for the government, Hakhverdian said that it died on March 1-2. "The government died that day as a government. Levon hated the Armenian people and spoke scornfully. While Robert speaks as if he were the president of the richest country of the world, when, in fact, he is the richest president of a poorest country. He killed the dreams of the youth to have a business in this country." Hakhverdian said.
In the course of the first four years of Robert Kocharian's government the personal respect of Ruben Hakhverdian to him decreased. "He became a historical figure by opening fire on the people. While the young and "promising' journalists asked him idle questions, instead of questioning him about the businesses that he runs. The lying is on governmental level," Hakhverdian said. Evaluating the recent events as a sobering slap in the face of the government, Hakhverdian explained that the special sevices of the USA and Russia picked up their "generals' to carry out their plans. "America chose Levon Ter-Petrosian to rebel the people on social grounds and to lead them to massacre," Hakhverdian emphasized.
Hakhverdian believes that the only way to hold proper elections is to withdraw Robert Kocharian and first of all Levon Ter-Petrosian from politics. "Their mentality is that or the communists and dictators," he said. According to this logics, Hakhverdian doesn't want his son to become anybody's "slave" and is going to send him to live abroad, as soon as he comes back from the army.
"I am a person, I have the right to get disappointed and shocked. I can compose songs, but I don't see any sense in that, as nothing has changed in the cultural sphere since I was 18," he said. Hakhverdian doesn't think that he is the one to outline the actions of the people and tries to observe the situation from very personal viewpoint.
While publicist Karine Hakobian confronted Hakhverdian's opinion and stated that we should shape public and political institutions. "In our country till now the government enjoys the power, while the opposition suffers," she said, adding that the journalists also need to do a lot to correct the current situation.
By Nana Petrosian, translated by K.A.

ARMENIA UNDER SIEGE

Ever since independence, Armenia's main asset has been its internal stability. And every external and internal force has threatened to destabilize the country to get its agenda promoted. At every such crisis, brinkmanship has played a role, until sober heads have prevailed to avert a catastrophe. In the aftermath of the February 19 presidential election, those sober heads were not around to be found and the catastrophe took place with unforeseen consequences for long time to come. Indeed Kocharian's government and opposition leader Levon Ter-Petrossian were at loggerheads, expecting the other party to blink, which was not to happen. At this time, a government-imposed state of emergency has turned into an internal siege for Armenia's population, while an external siege is being configured by outside forces, unfortunately aided by internal desperate voices. A tremendous amount of damage has already been caused by the loss of human lives, but that is only the beginning in a rapidly deteriorating crisis.
As anticipated, Azerbaijan has raised the ante by attacking the Armenian positions in the Martakert region of Karabagh, certainly encouraged and emboldened by the internal turmoil in Armenia. This is a loss of wills across the lines of the ceasefire, and a more dangerous escalation of hostilities may be in the offing, if the war planners in Baku determine that the Armenian government is too weak to retaliate to a major onslaught.
While countries, like Azerbaijan, can get away with murder, because of the oil factor or strategic advantage, Western powers are quick to admonish Armenia with impunity, at the first sign of any infraction. And that may have long-term political and economic impact on the country. The chorus of external condemnations has already begun, with a spark from none other than the former president and recently-defeated presidential candidate, Levon Ter Petrossian. Indeed, on March 5, an op-ed article signed by the first president appeared in the Washington Post and subsequently circulated in the news media. Of course, no one would like to see a state of emergency imposed in Armenia, crippling the normal course of life, but Ter Petrossian himself must be the last one to complain about it, since in 1990 he was the one who ordered armored cars to crush the demonstrations, following rigged elections. If his actions were justified at that time, what other alternative was left to the present government to calm the situation?
But what is more dangerous is to invite foreign governments to interfere in the internal situation of the country and use their leverage to warn the government against its antidemocratic actions. Besides the political pressures, the most effective ways for the regional or world powers is to use their economic leverage, on which hinges Armenia's lifeline and the future.
The European Union has many grants, but the most significant aid comes from the US through its annual aid package, which is already dwindling from year to year. But what is most dangerous is the Millennium Challenge project, which is contingent upon Armenia's democratic process and economic reform. That is the most effective weapon in the arsenal of the Bush administration, which is significantly delaying to recognize the election results and congratulate the new president.
Ter-Petrossian blames the West for "the deafening silence," all the while criticizing the OSCE observers for approving the election results. He further appeals to the US government by asking a particular action. "What do the people of Armenia expect from the West, and the United States in particular? At the very least, we expect a strong and unequivocal condemnation of the violence that occurred on March 1... This condemnation should accompany a sternwarning..."
Ter-Petrossian's popularity is not in question here, nor would any one try to applaud the emergency role. But what is very serious is to appeal to outside forces, which are looking for any pretext to tighten the noose around Armenia and strangulate it economically. The US and Russia have a confrontational posture in the Southern Caucasus and the Cold War era is returning to that region. Armenia's cordial ties with Russia and economic relations with Iran are not looked upon favorably in Washington, despite the assurances that the US administration "understands" the underlying causes of those relations. When push comes to shove, Armenia's lobbying power in the US may easily be overrun.
Two days later, Ter-Petrossian's request from the US is echoed in a nasty editorial on March 7, in the New York Times, under the heading "Dark Days in Armenia." It is significant to note that Turkey's brutal war against the Kurdish minority, which has caused 40,000 deaths has not yet deserved that kind of characterization in the editorial columns of the Times.
The Times editorial specifically addresses the most vulnerable aspect of the US-Armenian relations: "Armenia, embroiled in a lengthy standoff with neighboring Azerbaijan, is relatively isolated in its own region and especially values its great relations with the United States," according to the editorial. It then talks about inviting the Bush administration to hit where it hurts most: "the main responsibility lies with Armenia's government leaders, and it is to them that the White House must address its protests." And of course we know the nature of these "protests;" to deny beleaguered Armenia economic help. The continuation of the crisis is to no one's advantage and it will damage Armenia irreparably, which had just begun to give signals of economic recovery.
The crisis can only be resolved internally by engaging opposing domestic groups. Any outside interference may only further exacerbate the already tense situation and lead nowhere.
In addition to media orchestration, rallies are being organized on the West Coast to amplify the media furor and to damage Armenia's standing in the political arena. The protests are mainly organized by expatriates, driven mostly by the guilt feeling of having abandoned the homeland. The same masses of expatriates were vehemently against Ter- Petrossian, when he was in power.
It is time to sober up to stop undermining the foundations of Armenia's statehood and denying its population direly needed economic recovery. Armenians seem to be their worst enemies.
By Edmond Azadian, The Armenian Mirror-Spectator Weekly, Published By Adl Eastern District Committee Of Usa And Canada

ՄԵԾ ԲՐԻՏԱՆԻԱՅԻ ՆՈՐԱԳՈՒՅՆ ԴԻՐՔՈՐՈՇՈՒՄԸ 1915-Ի ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

«Ամո՛թ բրիտանական կառավարությանը» վերտառությամբ խմբագրությանը հասցեագրված հաղորդագրությունը տեղեկացնում է, որ վերջերս Լանդաֆի բարոնես Ֆինլեյի բրիտանական կառավարությանն ուղղած հարցին, թե արդյոք 1915-ի դեպքերը Միացյալ Թագավորությունը ճանաչո՞ւմ է որպես ցեղասպանություն, արտգործնախարարության Աֆրիկայի, Ասիայի եւ ՄԱԿ-ի գործերի պատասխանատու լորդ Մալոք-Բրաունը մարտի 4-ին պատասխանել է.
«Այդ հարցում կառավարության դիրքորոշումը եղել եւ մնում է անփոփոխ. կառավարությունը ընդունում-հասկանում է պատմության այդ սարսափելի միջադեպի շուրջը ստեղծված զայրույթը եւ 1915-16-ի կոտորածները (massacres) ճանաչում է որպես ողբերգություն (tragedy):
Այդուհանդերձ այս եւ նախորդ կառավարությունները եզրակացրել են, որ բավականաչափ հստակ (աներկմիտ) փաստեր չունեն այդ դեպքերը որակելու որպես ցեղասպանություն այն իմաստով, որ դրանք ներկայացված են ՄԱԿ-ի 1948 թվի կոնվենցիայում:
Ինչպես իմ հարգարժան ընկեր Ջեֆրի Հունը (Եվրոպայի հարցերով նախարար 2006-ին) ասել էր 2006-ի հունիսի 7-ին Վեստմինիստր Հոլում կայացած բանավեճի ժամանակ (պաշտոնական արձանագրություն` col. 137WH), «Հաշտության առաջնորդող ճշմարտությունը հաստատելու գործընթացը պետք է առաջ տանեն գործին անմիջական առնչվող կողմերը: Կողմնակի մարդիկ (օտարները) կարող են առաջարկել գաղափարը, բայց նրանց չպետք է փորձեն գործել նրանց փոխարեն: Դա միմյանց միջեւ վստահություն կայացնելու անհրաժեշտ պայման է: Կառավարությունը շարունակելու է քաջալերել կողմերին, որ սկսեն նման մի գործընթաց: Մինչ այդ մենք ձեռնպահ կմնանք վաղաժամ եզրակացություններ անելու գայթակղությունից»:
Հավելենք, որ 2007-ի հունվարի 22-ին նման մի հարցի պատասխանելով արտգործնախարարության փոխնախարար լորդ Տրիսմենը Լորդերի պալատում ասել էր. «Ներկայիս կառավարությունը Թուրքիայի ԵՄ անդամակցության համար պարտադիր պայման չի համարում այսպես կոչված Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը: Ես ուզում եմ հստակ լինել այս հարցում: Այս եւ նախորդ կառավարությունները բավականաչափ հստակ (աներկմիտ) փաստեր չունեն այդ դեպքերը որակելու որպես ցեղասպանություն այն իմաստով, որ դրանք ներկայացված են ՄԱԿ-ի 1948 թվի կոնվենցիայում»: